Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc (Phần 2) - Phạm Ngọc Thạch

Nội dung text: Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc (Phần 2) - Phạm Ngọc Thạch

1. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc Chứngthiếumáu (Anaemia) Bìnhth−ờngkhốil−ợngcủamáuđ−ợcduytrìởmứcđộgầnnh−hằngđịnh.Dođó, thiếumáulgiảmsốl−ợnghồngcầutrongmộtđơnvịdungtíchmáu,kèmtheogiảm hml−ợnghemoglobin,lmchohồngcầuthayđổivềchấtlẫnl−ợng. Córấtnhiềucáchxếploạithiếumáu,songdễhiểunhấtlcáchxếploạitheocơchế sinhbệnh.Cóthểxếpthnhbanhómchính I.Thiếumáudomấtmáu Thiếumáudomấtmáulthiếumáunh−ợcsắc(vìsắtbịmấtrangoicơthể,không thuhồilạiđ−ợc).Cóhaitr−ờnghợpmấtmáu Thiếumáucấptính Docơthểbịmộtlầnmấtmáuvớikhốil−ợnglớn,lmchoconvậtrốiloạntuầnhon vhôhấpnghiêmtrọngđồngthờithểhiệnrốiloạnvềthầnkinh,dol−ợngmáuởmao quảnthiếuhụtnhanhchóng,nghiêmtrọngnhấtlsựthiếumáuno.Tr−ờnghợpny thnhphầnmáukhôngthayđổi. Thiếumáuthểmạntính Domáuchảyrangoiliêntụcvớimộtkhốil−ợngnhỏ.Trongtr−ờnghợpnyngoi sựthayđổivềsốl−ợng,chấtl−ợngmáucũngthayđổi,thểhiệnrõnhấtlsựgiảmhồng cầuvhuyếtsắctố. 1.Nguyênnhân Nguyênnhânchủyếugâynênmấtmáucấptính: +Dovỡmạchquản(nhấtlvỡđộngmạch) +Khigiasúcbịngoạith−ơng,lmphẫuthuật, +Dovỡmộtsốkhíquantrongcơthể(vỡgan,lách,dạdy,xuấthuyếtphổi, ). Nguyênnhângâymấtmáumạntính: +Domộtsốbệnhtruyềnnhiễmmạntính. +Bệnhkýsinhtrùng,bệnhnộikhoamạntính. 2.Cơchếsinhbệnh Tr−ờnghợpmấtmáucấptínhgâynênthiếumáuno,dẫnđếntếbothầnkinhởvỏ nobịảnhh−ởngnghiêmtrọng,giasúcchếttrongthờigianngắn.Khimấtmáu,l−ợng máuởtimvmạchquảngiảm,áplựcởxoangvđộngmạchcổgiảm,từđókíchthích thầnkinhgiaocảmlmchotimđậpnhanh,mạchquảncolại,đồngtửmắtginrộng,v mồhôi.Hơnnữadol−ợngoxytrongmáugiảmlmchogiasúcngạtthở.Khil−ợngmáuở mạchquảngiảm,máuởcáccơquandựtrữtrongcơthể(nh−lách)dồnvomạchquản, tiếpđódịchtổchứccũngdồnvomạchquảnlmchoconvậtcócảmgiáckhátn−ớc. Tr−ờnghợpmấtmáumạntính:Huyếtcầusẽthayđổivềsốl−ợngvchấtl−ợng. Sựthayđổichẳngnhữngphụthuộcvosốl−ợngmáumấtmcònphụthuộcvokhả năngtáisinhcủacơquantạomáu.Tr−ờnghợpmấtmáumạntính,trongmáuxuấthiện nhiềuhồngcầunon,hml−ợnghuyếtsắctốgiảm,sốl−ợngbạchcầutăng.Nếumấtmáu tr−ờngdiễncóthểdẫntớimộtsốcơquanngoituỷx−ơngcũngtạomáu(nh−gan,lách, hạchlâmba). 200
2. 3.Triệuchứng Tr−ờng hợp mất máucấp tính: lmcho cơ thể suy sụp rất nhanh chóng. Gia súc toát mồ hôi, lạnh, cơ run rẩy, khó thở, niêm mạc trắngbệch(nh−muchénsứ),giasúcrấtkhát n−ớc. Nhiệt độ cơ thể hạ dần, mạchyếu, tim đậpnhanh,huyếtáphạđộtngột,tiếngtimthứ haigiảm.Trongmáusốl−ợnghồngcầugiảm, l−ợnghuyếtsắctốgiảm,sốl−ợngbạchcầuv huyếttiểubảntăng. Tr−ờng hợp mất máu mạntính: con vật mệt mỏi, yếu dần, mất khả năng lm việc, niêmmạcnhợtnhạt.Trongmáuxuấthiệncác dạnghồngcầubệnhlý,sốl−ợnghồngcầuv Niêmmạcmắtnhợtnhạt l−ợnghuyếtsắctốgiảm. 4.Tiênl−ợng Tiên l−ợng của bệnh phụ thuộc vo l−ợng máu của cơ thể mất nhiều hay ít, phụ thuộcvovịtrínơichảymáuvcơquanbịmấtmáu. 5.Điềutrị Nguyêntắcđiềutrị:Loạitrừnguyênnhângâychảymáu,đềphòngchảymáutiếp tục,bổsungl−ợngmáuđmấtchocơthểvkíchthíchsựtạomáu. 5.1.Tr−ờnghợpmấtmáucấp Nếuchảymáubênngoi:dùngcácthủthuậtngoạikhoađểcầmmáu. Nếu chảy máubêntrong: dùngcác thuốclmcomạch quản, lmxúctiến quá trìnhđôngmáuởnơicómáuchảy. 5.2.Tr−ờnghợpmấtmáumạntính Chogiasúcuốngsắthonnguyên(FeCl2),kếthợpvớivitaminCđểtăngc−ờngquá trìnhtạomáu.Giasúcănthịtchoănthêmgan.DùngvitaminB12tiêmchogiasúc. Chúý: Tr−ờnghợpgiasúcbịchảymáuphổikhôngđ−ợcdùngAdrenalinđểtiêm(vìnó lmginmạchquảnphổi). Tiếpmáukhigiasúcbịmấtmáucấptính:sốl−ợngmáutiếptuỳthuộcvosố l−ợngmáumấtvphảnứngcủacơthể(cóthểtừ0,12lít).Nếukhôngcómáutiếp,phải dùngn−ớcsinhlýđểduytrìhuyếtápbìnhth−ờngcủagiasúc. II.Thiếumáudodunghuyết(Anaemia haemolytica) Thiếumáudodunghuyếtlchứngthiếumáugâynênbởihồngcầubịpháhuỷhng loạt,lmchogiasúccóhiệnt−ợnghongđản. Th−ờng do kế phát từ một số bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng v trong một số tr−ờnghợptrúngđộc. 201
3. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc 1.Nguyênnhân Dogiasúcmắcmộtsốbệnhtruyễnnhiễmhoặckýsinhtrùng(xoắnkhuẩn,tiên maotrùng,lêdạngtrùng,biêntrùng, ). Dogiasúcbịtrúngđộccácloạihoáchất(Pb,Hg,Cloroforin, ). Dobịungth−,bịbỏnglâungy,hoặcbịnhiễmtrùnghuyết. Dosuytuỷ,dẫntớicơnăngtạohuyếtbịrốiloạn. 2.Cơchếsinhbệnh Nhữngđộctốcủavisinhvật,kýsinhtrùnghaynhữngchấtđộckháctừbênngoicơ thểthôngquaphảnxạthầnkinhtrung−ơngsẽpháhoạicơnăngcủacơquantạomáu. Trongquátrìnhviêmhngloạtcáctếbomáu(bạchcầu,hồngcầu,huyếttiểubản)bị phávỡ.Dohồngcầubịphávỡ,l−ợngbilirubintănglêntronghuyếtthanh(chủyếul hemobilirubin).Dovậy,trênlâmsngconvậtcóhiệnt−ợnghongđản.Mặtkhácdo hồngcầubịvỡnhiềulmchoconvậtbịsuynh−ợcdẫnđếnchết. 3.Triệuchứng Gia súc kém ăn, da khô, lông xù, thởnông,timđậpnhanh,niêmmạcmắt nhợtnhạtcómuvng,dacũngcómu vng.Trâubòbịbệnhth−ờngliệtdạcỏ, giảmsảnl−ợngsữa. Xét nghiệm máu thấy: Số l−ợng hồngcầugiảmnhiều,trongmáuxuấthiện hồng cầu dị hình (hồng cầu đa sắc ký, hình l−ới), sức kháng hồng cầu giảm, số l−ợngbạchcầuth−ờngkhôngtăng.Trong Convậtgầycòm,suynh−ợc huyếtthanhhml−ợnghemobilirubintăng cao,phảnứngvandenberggiántiếp. Trongn−ớctiểuxuấthiệnhemoglobinniệu,l−ợngurobilintăng. Trongphân,l−ợngstekobilintăng,phâncómuđậm. Khimổkhámcóhiệnt−ợngláláchs−ngto,gancũnghơis−ngcóhiệnt−ợnghoại tửhoặcthoáihoámỡ. 4.Chẩnđoán Căncứvotriệuchứnglâmsngđiểnhìnhvkếtquảxétnghiệmmáu,n−ớctiểu. Đồngthờicầnchúýkiểmtrakýsinhtrùngđ−ờngmáu,thứcăn,thuốchoặchoáchấtđ dùngchogiasúc. 5.Điềutrị Căn cứ vo tính chất của bệnh nguyên để tiến hnh điều trị. Nếul bệnh truyền nhiễmhaykýsinhtrùngđ−ờngmáuphảiđiềutrịnhữngbệnhtrên.Nếultrúngđộc,tìm biệnphápgiảiđộc. 202
4. 5.1.Hộlý Tăng c−ờng chăm sóc v nuôi d−ỡng tốt gia súc. Bổ sung vo thức ăn những nguyêntốvil−ợngvproteinđểtạohồngcầu. 5.2.Dùngthuốcđiềutrị a.Trongtr−ờnghợpsốl−ợnghồngcầubịpháhuỷít:Dùngcácthuốccótácdụng lmtănghồngcầu. + Cho uống viên sắt: ĐGS (510 g/con/ngy); TGS (23 g/con/ngy); Chó (1g/con/ngy). +TiêmvitaminB12:ĐGS(20003000γ/con);TGS(1000γ/con);Chó(200500γ/con). b.Dùngcácloạithuốclmtăngc−ờngcơnăngcủagan Philatopgan:ĐGS(10ml/con/ngy);TGS(5ml/con/ngy);Lợn,chó(25ml/con/ngy). Tiêmhoặcchouốngtùytheochếphẩmthuốc. III.Thiếumáudorốiloạnchứcphậntạomáu Quátrìnhtạomáucầnnhữngnguyênliệunh−sắt,protein,vitaminvsựhoạtđộng bìnhth−ờngcủacơquantạomáu.Loạithiếumáunyrấtphứctạp.Trongnhómny ng−ờitath−ờnggặp: +Thiếumáudothiếusắt. +Thiếumáudothiếuprotein. +Thiếumáudothiếuvitamin(vitaminC,B12). +Thiếumáudotủyx−ơngkémhoặckhônghoạtđộng. Bệnhbạchhuyết (Leucosis hay Leucaemia) I.Đặcđiểm Chủyếuldosựthayđổibệnhlýởcáckhíquantạorabạchcầu,lmchosốl−ợng bạchcầutrongmáutănglênquámứcvcónhiềudạngbạchcầunon. Bệnhbạchhuyếtcó2thể:ThểtăngbạchcầuMyeloleucosis,thểtănglâmbacầu Lympholeucosis. II.Nguyênnhân Nguyênnhângâybệnhbạchhuyếtcónhiềugiảthuyếtkhácnhau,songquytụcó hainguyênnhânchính 1.Nguyênnhândovirus Dùngkínhhiểnviđiệntửcácnhkhoahọcđtìmthấyloạivirusgâybệnhởgv thỏ,bệnhcótínhchấtlâylan,rõnhấtlbệnhleucosisởg. 2.Dotiaphóngxạ Doảnhh−ởngcủatiaphóngxạlmrốiloạnquátrìnhsảnsinhbạchcầulmthay đổicấutrúccủatếbo,tạoratìnhtrạngmấtthăngbằngtrongquátrìnhtạomáu. 203
5. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc Các tiaphóngxạlmthayđổicấutạocủaaxitdesoxyribonucleic (AND) vaxit oxyribonucleic(ARN)lnhữngchấtcơbảntrongtếbo,lmchonópháttriểnkhông bìnhth−ờng. III.triệuchứng Nhữngtriệuchứnglâmsnglúcmớimắcbệnhth−ờngbiểuhiệngiốngnh−ởbệnh thiếumáu(convậtmệtmỏi,ủrũ,kémăn,timđậpnhanh,thởgấp,niêmmạctrắngbệch, dakhô,lôngxù,haytáobónhoặcỉachảy,đốivớiloinhailạinhuđộngdạcỏgiảm, l−ợngsữagiảm).Sauđóxuấthiệncáctriệuchứng: Cóhiệnt−ợnghạchs−ng:cáchạchd−ớihm,hạchmangtai,hạchtr−ớcvai,hạch bẹnđềus−ngto.Cáchạchs−ng,cứng,khôngđau,khôngnóngvẫndiđộng.Dohạch s−ngcóthểlmtrởngạichosựvậnđộngcủaconvật.Cáchạchtrongnộitạngcũng s−ngtolmảnhh−ởngtớicơnănghoạtđộngcủacáckhíquantrongcơthểvsựvận chuyển,l−uthôngcủamáu. Nhiệtđộconvậtbìnhth−ờnghoặchơicao,niêmmạccólúccóhiệnt−ợngxuất huyết. Máuconvậtcómuđỏnhạt,chậmđông,tốcđộhuyếttrầmtăng,máulong. Sốl−ợngbạchcầutăngrõrệt. Sốl−ợnghồngcầu,hml−ợnghemoglobingiảmmạnh,thểtíchhồngcầutonhỏ khôngđều.Trongmáuxuấthiệnnhiềuhồngcầudịhình,hồngcầuđasắc. Tỷlệbạchcầutrongmáuthayđổituỳtheothểbệnh.ởthểlympholeucosisthìlâm bacầu(Lymphocyte)tăngrõ,nhấtltiểulâmba.ởthểMyeloleucosisthìbạchcầuđa nhântrungtínhtăngrõ,ngoiratỷlệbạchcầuáitoan,đơnnhâncũngtăng.Trongbạch cầuđanhântrungtínhthìtỷlệtuỷcầutăng. Láláchs−ngto,gans−ngto(ởgbịbệnhgans−ngtogấp5lầnbìnhth−ờng). IV.Tiênl−ợng Bệnhkéodihngtháng,hngnăm,khóđiềutrị,cuốicùngconvậtgầydầnvchết. v.Chẩnđoán Khichẩnđoáncầncăncứvođặcđiểmcủabệnh:hạchlâmba,gan,láláchs−ngto, ốngx−ơngđau. Sốl−ợngbạchcầutăngrõvcóthayđổivềhìnhthái. Sốl−ợnghồngcầugiảm,hìnhtháihồngcầuthayđổi,giasúcởtìnhtrạngthiếumáu. So sánh 2 thể mắc bệnh: thể lympholeucosis hay xảy ra ở các loi gia súc, thể Myeloleucosisth−ờnghaygặpởchó.Ngoirakhichẩnđoáncầnphânbiệtnóvớibệnh lao,tỵth−,ungth−,cácchứngviêm,cácbệnhtruyềnnhiễm.ởcácbệnhđósốl−ợng bạchcầutăngnh−ngkhôngrõrệtnh−thểbạchhuyết,ngoiranócòncótriệuchứng đặctr−ngcủabệnh. 204
6. VI.Điềutrị Đốivớibệnhbạchhuyếtviệcđiềutrịkhôngđemlạihiệuquảcao.Chủyếultăng c−ờngchămsócnuôid−ỡngđểngănngừabệnhtiếntriển. Trongtr−ờnghợpcầnthiếtdùngbiệnpháptruyềnmáuđểcấpcứutạmthời. Dùngcácthuốccảntrởsinhtếbođểngănchặnbệnh. 205
7. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc Ch−ơngVIII Bệnh về rối loạn trao đổi chất (Disorder of metabolism) Traođổichấtởđộngvậtldấuhiệucơbảncủasựsống.Cơthểđộngvậtsinhra, pháttriển,sốngvchếtđiđềuldokếtquảcủasựtraođổivậtchất. Sựtraođổichấtởđộngvậtgồmcóhaiquátrìnhcơbảnliênquanmậtthiếtvớinhau lđồnghóavdịhóa +Đồnghóa Lquátrìnhtiêuthụcácchấtdinhd−ỡngđ−atừmôitr−ờngxungquanhvocơthể độngvật.Đểđảmchocácquátrìnhhoạtđộngsốngđ−ợctiếnhnhbìnhth−ờngcơthể cầncócácchấtoxy,n−ớc,protein,lipit,gluxit,muốikhoángvnhiềuhợpchấtkhác. Trongquátrìnhhoạtđộngsống,cơthểđộngvậtsẽbiếnchúngthnhcácdạngdễtiêu thụvsauđódùngvoviệckhôiphụchoặcđổimớicácbộphậncơthểcủamìnhhoặc voviệctổnghợprấtnhiềuhợpchấthữucơphứctạpsẵncócủacơthể. +Dịhóa Lquátrìnhng−ợcvớiđồnghóa.Nóthểhiệnởsựphânhủysâusắccácbộphậncủa cơthểđộngvậtthnhnhữngchấtgiảnđơnsauđóthảiramôitr−ờngxungquanhcácsản phẩmcuốicùngcủahoạtđộngsống. Khitraođổichấttrongquátrìnhdịhóacósựgiảiphóngnăngl−ợngcầnthiếtđể thựchiệncácchứcnăngsốngcủacơthểđộngvật. Khiđiềukiệnsốngthayđổiởđộngvậtthìđặcđiểmtraođổichấtcũngthayđổivở mứcđộnhấtđịnhnođósẽgâynênsựrốiloạntraođổichất,từđólmchocơthểlâm votrạngtháibệnhlý. Tùytheosựrốiloạncácchấttrongcơthểmgâynênnhữngtrạngtháibệnhlýkhác nhau.Vídụkhirốiloạntraođổigluxitsẽgâynênchứngxetonhuyết.Khirốiloạntrao đổicanxi,phosphosẽgâynênhiệnt−ợngcòix−ơng,mềmx−ơng. Chứngxetonhuyết (Ketonic) I.Đặcđiểm Chứngxetonhuyếtlkếtquảcủasựrốiloạntraođổilipitvprotein.Trongmáuv trongtổchứcchứanhiềuthểxetongâytriệuchứngthầnkinhởconvật,đồngthờihm l−ợngđ−ờnghuyếtgiảmxuốngrõrệt. Hậuquảcủasựtăngcácaxitxetonictrongmául: ứcchếsựbitiếtaxituricmáutheothậndẫnđếntăngaxittrongmáu.Hậuquả xuấthiệncáccơncorútcơ. 206
8. Lmnhiễmaxitchuyểnhóavgâymấtnhiềucationtrongn−ớctiểudẫnđếnrối loạnhôhấpvnhiễmaxittrongdịchnotủy. Lmgiảmthunhậnoxyởnovứcchếmộtcáchtổngquátsựthunhậnglucoza, axitpyruvatởnodẫnđếncơthểmệtmỏi,ủrũ. Bệnhth−ờngxảyraởbòsữacósảnl−ợngcao,thiếuvậnđộng,thứcănnhiềuđạm,mỡ. II.Nguyênnhân Dophốihợpkhẩuphầnthứcănch−ađúng.Trongkhẩuphầnthứcănthiếugluxit, nh−ngtỷlệproteinvlipitlạiquánhiều. Dokếpháttừchứngđ−ờngniệu,dobệnhgan,dothiếuinsulinnênsựtổnghợp glycogenkém,cơthểkhônggiữđ−ợcđ−ờng. III.Cơchếsinhbệnh ởcơthểgiasúckhoẻ,traođổichấttiếnhnhbìnhth−ờng,hml−ợngthểxeton trongmáuthấp(12mg%).Khihml−ợngđ−ờngkhôngđủcungcấpnăngl−ợngchocơ thể,trongkhiđóthứcănchứanhiềuđạmvmỡthìcơthểphảidùngmỡvđạmlm chấttạonăngl−ợngchủyếuchocơthểthìhml−ợngxetontrongmáutănglênrấtnhiều (200300mg%),gâyhiệnt−ợngxetonhuyết(cơthểphângiảinhiềulipit,protein,l−ợng axetylcoenzimAsảnsinhquánhiều,chúngkhônghontonđivochutrìnhKrebs, l−ợng còn thừa sẽ thnh thể xeton). Thể xeton tăng trong máu chủ yếu l axit β oxybutyric;axitaxetoaxetic;axeton.Cácthểxetonmangtínhchấttoan,nếutíchnhiều trongmáusẽlmgiảmđộdựtrữkiềmgâynêntrúngđộctoan,lmrốiloạnsâusắccác quátrìnhsinhhoácủacơthể,conbệnhth−ờngchếttrongtrạngtháihônmê.Cácthể xetontrongmáuvophổi,thận,tuyếnvú.Dovậytronghơithở,sữa,n−ớctiểucủacon vậtbệnhcũngcóthểxeton. IV.Triệuchứng Tronggiaiđoạnđầu(nhấtlđốivớibòsữacósảnl−ợngcao)convậtbiểuhiệnrối loạntiêuhoá,thíchănthứcănthôxanhchứanhiềun−ớc,convậtăndở,chảydi,nhai giả,nhuđộngdạcỏgiảmhoặcliệt,giảmnhailại.Sauđócóhiệnt−ợngviêmruộtthể cata,điỉachảy,phânđen,cóchấtnhầy,thỉnhthoảngđaubụng.Convậtgầydần,sản l−ợngsữagiảm. Giaiđoạnbệnhtiếntriển:convậtủrũ,mệtmỏi,đilạiloạngchoạng,thíchnằmlì, mắtlimdim.Convậtcótriệuchứngthầnkinhbắtđầubằngnhữngcơnđiêncuồng,mắt trợnng−ợc,dựađầuvot−ờng,haichântr−ớcđứngbắtchéohaychoạngra,l−ngcong, cơcổvcơngựccogiật. Cuốithờikỳbệnh:convậtbịliệthaichânsau,phảnxạkém,nằmlìmộtchỗ,đầu gụcvoméngực. Trongquátrìnhbệnhnhiệtđộcơthểth−ờnggiảm,thởsâuvchậm,thởthểbụng, tầnsốmạchítthayđổinh−ngkhisuytimthìtầnsốmạchtăng. Vùngâmđụccủaganmởrộng,khámvùngganconvậtcóphảnứngđau,ganbị thoáihoámỡ. Darấtnhạycảm,khichạmvodaconvậtcócảmgiácđauđớn. 207
9. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc N−ớctiểutrong,tỷtrọngn−ớctiểuthấp,cómùixeton,l−ợngxetontrongn−ớctiểu cóthểđạttới100mg/l. V.Tiênl−ợng Bệnhth−ờngởthểmạntính,kéodivituần.Nếugiasúcnằmlì,chữakhôngkịp thờithìtiênl−ợngxấu. VI.Chẩnđoán Điềutrakhẩuphầnthứcăncủagiasúc. Nắmvữngnhữngđặcđiểmcủabệnhlrốiloạntiêuhoá,liệtdạcỏ,ỉachảy.Trong hơithở,sữa,n−ớctiểucómùixeton.Convậttêliệt,nằmlìgụcđầuvềphíangực.Hm l−ợngxetontăngtrongmáuvn−ớctiểu,cònhml−ợngđ−ờnghuyếtgiảm. Khichẩnđoáncầnphânbiệtvớinhữngbệnhsau: +Liệtsaukhiđẻ:bệnhxảyrangaysaukhiđẻ13ngy,trongn−ớctiểukhôngcó mùixeton.Dùngph−ơngphápbơmkhôngkhívovúcóthểchữakhỏi. +Liệtdạcỏ:Bệnhnykhôngcóxetontrongn−ớctiểu. VII.Điềutrị Nguyêntắcđiềutrị:Cảithiệnkhẩuphầnthứcănchogiasúc.Choănthứcăndễtiêu, giảmtỷlệđạmmỡ.Tăngc−ờngsựhìnhthnhglycogenđểtránhnhiễmđộctoan. 1.Hộlý Chogiasúcănthêmcácloạithứcănnh−câyngô,ngọnmía,bđ−ờng,tăngc−ờng hộlý,chămsóc,chogiasúcvậnđộng. 2.Dùngthuốcđiềutrị Tr−ờnghợpbệnhnặng Bổsungđ−ờngglucozavomáu +Dungdịchglucoza2040%,tiêmtĩnhmạch200300ml/con,vigiờtiêmmộtlần. +Chouốngn−ớcđ−ờng:ho200400gđ−ờngvới12lítn−ớcấm,chouống23 lầntrongngy. Đềphòngnhiễmđộctoan:chouốngbicarbonatnatritừ50100g,chouống34 giờmộtlần. Kíchthíchnhuđộngdạcỏvnhuậntrng:chouốngnatrisulfat300500g/con. Tr−ờnghợpgiasúccótriệuchứngthầnkinh:Dùngthuốcanthần. Tr−ờnghợpbệnhgâynêndothiếuInsulin:Insulin(4080UI)kếthợpvớidung dịchglucoza2040%(200300ml).Dùngtiêmtĩnhmạch2ngy1lần. Dùngthuốctrợsức,trợlựcchogiasúc. 208
10. Bệnhcòix−ơng (Rachitis) I.Đặcđiểm Bệnhcòix−ơnglmộtloạibệnhởgiasúcnonđangtrongthờikỳpháttriển,dotrở ngạivềtraođổicanxi,phosphovvitaminDgâyra. Dothiếucanxivphosphomtổchứcx−ơngkhôngđ−ợccanxihoáhontonnên x−ơngpháttriểnkém. Bệnhth−ờnggặpởchó,lợn,cừu,bê,nghé.Bệnhpháttriểnvomùađôngvnhững nơicóđiềukiệnvệsinh,chănnuôikém. II.Nguyênnhân Dothứcăn(hoặcsữamẹ)thiếucanxi,phospho,vitaminD.HoặctỷlệgiữaCa/P khôngthíchhợp. Dogiasúcítđ−ợcchănthả,chuồngtrạithiếuánhsángảnhh−ởngđếntổnghợp vitaminD. Dogiasúcbịbệnhđ−ờngruộtlmtrởngạiđếnhấpthukhoáng. Giasúcthiểunăngtuyếnphógiáptrạnggâymấtcânbằngtỷlệcanxi,phospho trongmáu. III.Cơchế Khihml−ợngcanxitrongcơthểgiảm,tỷlệCa/Pbịphávỡảnhh−ởngtớisựtạo x−ơngvsụnnhấtlsựcốthoáởcácđầux−ơng.Dovậy,x−ơngbịbiếndạng,đặcbiệt rõởx−ơngống.Trênlâmsngnhữngconbịbệnh,x−ơngốngth−ờngcongqueo,ảnh h−ởngđếnvậnđộng,lmchogiasúcquèhoặcliệt. Ngoihiệnt−ợngx−ơngbịbiếndạng,khithiếucanxicòngâytriệuchứngcogiậtở con vật bị bệnh. Cũng do thiếu canxi, phosphocon vật hay ăn bậy nêndễ mắc bệnh đ−ờngtiêuhoá,vậtngycnggầy,chậmlớn,khảnăngkhángbệnhkém. IV.Triệuchứng Giaiđoạnđầu:củabệnhconvậtth−ờnggiảmăn,tiêuhoákém,thíchnằm,cóhiện t−ợngđaucáckhớpx−ơng. Giaiđoạnbệnhtiếntriển:Convậthayăn dở,liếmbậybạ,mọcrăngvthayrăngchậm.ở lợncòncótriệuchứngcogiậttừngcơn. Cuốithờikỳbệnh:x−ơngbiếndạng,các khớp s−ngto,các x−ơngống châncongqueo, sốngl−ngconglênhayvặnvẹo,lồngngựcv x−ơng chậu hẹp, x−ơng ức lồi con vật gầy yếu,haykếphátcácbệnhkhác. Nếukhôngkếphátcácbệnhkhácthìtrong suốtquátrìnhbệnhconvậtkhôngsốt. 209
11. Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia sỳc V.Tiênl−ợng X−ơngchânbiếndạng Bệnhtiếntriểnchậm,nếupháthiệnsớmchỉ cầnđiềuchỉnhtrởlạikhẩuphầnăn,chogiasúctắmnắnghoặcbổsungvitaminDthìcó thểkhỏi.Nếukhôngchữakịpthờigiasúcngymộtgầyyếu,khóchữavhaykếphát nhữngbệnhkhác. VI.Chẩnđoán Bệnhlúcđầukhóchẩnđoán,đếngiaiđoạnx−ơngbiếndạngdễpháthiện. Khikhámbệnhchúýcáctriệuchứnglâmsng,tiếnhnhđiềutrakhẩuphầnăn,nếu cóđiềukiệnthìchiếuXquangđểchẩnđoán. VII.Điềutrị 1.Hộlý Cảithiệnkhẩuphầnăn,bổsungcanxi,phosphovvitaminD,vệsinhchuồngtrại, tăng c−ờng chăn thả ngoi trời. Nếu gia súc bị liệt cần lót ổ rơm, cỏ khô v th−ờng xuyêntrởmìnhchogiasúc. 2.Dùngthuốcđiềutrị a.BổsungvitaminD. b.Bổsungcanxitrựctiếpvomáu. Dùngmộttrongcácchếphẩm(canxiclorua10%;Gluconatcanxi10%;canxiFor; polycan;MagiecanxiFor;Calbiron). c.Dùngthuốcđiềutrịtriệuchứngcácbệnhkếphát. d.Dùngthuốctăngc−ờngtr−ơnglựccơvbổthầnkinh:Strychninsulfat0,1%kết hợpvớivitaminB1.Tiêmbắpngy1lần. Chúý: KhôngdùngStrychninliêntụcquá10ngy Nơicóđiềukiệnnêntiếnhnhchiếutiatửngoại. Bệnhmềmx−ơng (Osteo malacia) I.Đặcđiểm Bệnhmềmx−ơnglbệnhcủagiasúctr−ởngthnh,th−ờnggặpởgiasúccáicóchửa hoặcchoconbú.Bệnhgâychox−ơngbịmềm,xốprồisinhrabiếndạng. II.Nguyênnhân Dotrongkhẩuphầnănthiếucanxi,phospholâungy,hoặctỷlệCa/Pkhôngthích hợp. DothiếuvitaminD,giasúcthiếuvậnđộng,íttiếpxúcvớiánhsángmặttrời. 210