Bài giảng Thực hành sinh lý động thực vật (Phần 1) - Nguyễn Hoài Thương

Nội dung text: Bài giảng Thực hành sinh lý động thực vật (Phần 1) - Nguyễn Hoài Thương

1. - Có t ầng phát sinh m ạch phân hóa thành phloem và xylem th ứ c ấp. - Vòng phloem th ứ c ấp n ằm trong vòng phloem s ơ c ấp. - Vòng xylem th ứ c ấp n ằm ngoài vòng xylem s ơ c ấp. - Có xu ất hi ện tia ru ột. - Có nhu mô ru ột. b) Thân cây m ột lá m ầm Thân 1 lá m ầm không có c ấu t ạo th ứ c ấp và có c ấu t ạo khác h ẳn v ới thân 2 lá m ầm. Thân 1 lá m ầm có các đặ c điểm sau: - Có bi ểu bì. - Bó xylem bó phloem x ếp ch ồng ch ất: phloem ngoài, xylem trong. - Các bó m ạch phân b ố phân tán trên m ặt c ắt. - Không có c ấu t ạo th ứ c ấp. 4. Cu trúc r cây có hoa a) Rễ cây hai lá m ầm Rễ cây hai lá m ầm có t ăng tr ưởng s ơ c ấp và th ứ c ấp. i) R ễ cây hai lá m ầm s ơ c ấp Tăng tr ưởng s ơ c ấp ch ỉ g ặp ở r ễ còn non. C ấu t ạo c ủa r ễ chia làm 2 ph ần rõ r ệt, ph ần v ỏ dày h ơn ph ần tr ụ (Hình 3). V - Bi ểu bì có lông r ễ - Ngo ại bì ng ấm b ần (suberin) - Nhu mô v ỏ g ồm nhi ều l ớp t ế bào s ống, vách m ỏng, hình d ạng không đồ ng đều, ch ứa các h ạt tinh b ột (n ơi d ự tr ữ dinh d ưỡng). Các t ế bào s ắp x ếp l ỏng l ẻo, không khí, n ước và ch ất khoáng d ễ dàng chuy ển độ ng qua l ớp v ỏ. - Nội bì c ấu t ạo b ởi m ột l ớp t ế bào s ống, d ẹp, hình ch ữ nh ật, là n ơi ng ăn cách gi ữa l ớp v ỏ và tr ụ d ẫn bên trong. N ội bì có đai Caspary. Tr d n - Tr ụ bì là l ớp t ế bào đầu tiên trong tr ụ d ẫn, c ấu t ạo b ởi m ột l ớp t ế bào s ống v ẫn gi ữ kh ả n ăng phân chia nên có th ể t ạo thành r ễ bên. - Bó m ạch g ồm có bó xylem và bó phloem x ếp xen k ẽ nhau, s ố l ượng bó m ạch th ường nh ỏ h ơn 7 bó. 11
2. - Bó xylem g ồm các mạch g ỗ nh ỏ phía ngoài, to d ần vào bên trong nên có hình dạng tam giác đỉ nh quay ra ngoài, đáy h ướng vào trong (phân hóa h ướng tâm). Xylem s ơ cấp Phloem s ơ cấp Tr ụ bì Tầng phát sinh m ạch Nội bì Bi ểu bì Vỏ Lông r ễ Hình 3. S ơ m t c t r cây hai lá m m s ơ c p in hình . ii) R ễ cây hai lá m ầm th ứ c ấp Cũng nh ư thân, c ấu t ạo c ủa r ễ g ồm s ự hình thành mô d ẫn th ứ c ấp t ừ t ầng phát sinh mạch và chu bì t ừ t ầng sinh b ần. b) R ễ cây m ột lá m ầm Rễ 1 lá m ầm gi ữ mãi c ấu t ạo s ơ c ấp (không có c ấu t ạo th ứ c ấp) có ngh ĩa là còn gi ữ các đặc tính chung c ủa r ễ non 2 lá m ầm, ch ỉ khác vài điểm. V: - Bi ểu bì có lông r ễ - Ngo ại bì ng ấm b ần (suberin) - Nhu mô v ỏ g ồm rất nhi ều l ớp t ế bào s ống ch ứa ch ất d ự tr ữ hay ch ất c ặn bã, ph ần ngoài t ế bào x ếp l ộn x ộn, ph ần trong t ế bào x ếp thành dãy đều đặ n. - Nội bì c ấu t ạo b ởi 1 l ớp t ế bào s ống, d ẹp, hình ch ữ nh ật, có đai Caspary. Tr d n: - Tr ụ bì 12
3. - Bó m ạch bao g ồm bó xylem và bó phloem x ếp xen k ẽ, s ố l ượng bó m ạch > 7 bó, thông th ường 20 – 30 bó. - Nhu mô ru ột nhi ều h ơn ở r ễ 2 lá m ầm. II. TH C HÀNH 1. Nguyên li u: - Lá cây chanh, b ưởi hay cam quít (Citrus spp.), - Thân, r ễ cây rau mu ống ( Ipomoea aquatica ), rau lang ( Ipomoea batatas ) - Lá, thân, rễ cây c ỏ voi ( Miscanthus sinensis ), - Rễ cây dâm b ụt già ( Hibicus spp.) - Chén nhu ộm - Bóng bàn làm r ổ đự ng m ẫu - Kính hi ển vi quang h ọc - Nước Javel - Dung d ịch acid acetic 10% - Ph Nm nhu ộm hai màu (carmin và xanh iod): Cách pha ph Nm nhu ộm hai màu: • Trong 200 ml n ước c ất hòa tan 6 g Carmin 40 và 12 g KAl(SO 4)2. 12 H2O • Đun l ửa nh ẹ • Thêm 200 ml n ước c ất • 0,4 g xanh iod (iodine green) • Đun sôi, để ngu ội, l ọc. Carmin Iodine green C22 H20 O13 C27 H35 N3Cl, M = 492.4 g/l M= 472.5 g/mol 2. K thu t làm vi m u 13
4. a) Ct m u Mu ốn quan sát d ễ dàng c ấu t ạo ta ph ải c ắt các c ơ quan th ực v ật (r ễ, thân, lá ) thành các lát m ỏng g ọi là thi ết v ật. Ng ười ta có th ể đặ t c ơ quan lên t ấm th ớt b ằng khoai lang hay c ục gôm r ồi dao lam th ật bén để c ắt, các lát c ắt ph ải th ẳng góc v ới tr ục c ủa c ơ quan và ph ải th ật m ỏng. Cắt xong, dùng kim m ũi mác vớt thi ết v ật nhúng vào n ước hay hóa ch ất thích ứng. i) Nhu m màu Có th ể đặ t thi ết v ật vào ngay gi ọt n ước hóa ch ất thích ứng để xem. Nh ưng thông th ường mu ốn phân bi ệt được các lo ại mô trong m ẫu ta dùng 2 lo ại ph Nm nhu ộm: - Ph Nm nhu ộm carmin s ẽ nhu ộm màu h ồng lợt hay tím l ợt n ếu vách tế bào cấu tạo t ừ cellulose và pectin. - Ph Nm nhu ộm xanh iod sẽ nhu ộm màu xanh l ục n ếu vách tế bào th ấm lignin hay bần (suberin). Mu ốn nhu ộm 2 màu ph ải l ần l ượt ngâm thi ết v ật trong các dung d ịch sau: - Nước Javel 15’ để lo ại nội dung tế bào. - Rửa n ước cho s ạch Javel - Acid acetic 5’ để lo ại n ước Javel còn l ại - Rửa n ước cho s ạch n ước Javel còn l ại - Ph Nm nhu ộm 2 màu trong 3’ - Rửa s ạch ph Nm th ừa và ngâm thi ết v ật trong n ước khi quan sát Ch ỉ nên dùng m ột chén nh ỏ (chén bánh bèo hay m ặt kính đồ ng hồ) để ti ến hành nhu ộm và dùng m ột ống nh ỏ gi ọt hay 1 cái r ổ (n ửa trái bóng bàn đục l ỗ) để ti ến hành thay hóa ch ất hay n ước trong d ĩa, không được dùng kim nh ọn để v ớt thi ết v ật vì s ẽ làm vỡ thi ết v ật khó quan sát. ii) Cách t thi t v t lên lame Sau khi nhu ộm xong, thi ết v ật ph ải được ngâm trong n ước s ạch để tránh m ẫu b ị khô, khó quan sát. Nh ỏ m ột gi ọt n ước (hay gi ọt glycerin) lên lame s ạch, l ấy kim m ũi mác v ớt 2 – 3 thi ết v ật m ỏng (màu nh ạt) vào, r ồi đậ y l ại b ằng lamelle. Khi đặ t lamelle, dùng kim m ũi mác để nghiêng 45 0 đối v ới lame r ồi h ạ t ừ t ừ và rút d ần kim sang bên ph ải để tránh b ọt khí len vào thi ết v ật khó quan sát. 3. Quan sát c u trúc lá cây 14
5. a) Lá cây hai lá m ầm Cắt ngang qua phi n lá chanh ho ặc lá b ưởi ph ần g ần cu ống lá thành nh ững lát m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Quan sát : D ưới kính hi ển vi th ấy 2 ph ần i) Ph ần gân chính: từ ngoài vào trong (hình 4) - Bi ểu bì: g ồm bi ểu bì bao b ọc m ặt b ụng và bi ểu bì d ưới bao b ọc m ặt l ưng, không th ấy khí kh ổng. - Hậu mô: ch ất cellulose dày ở góc - Vòng bao bó m ạch - Bó m ạch c ủa gân chính c ắt ngang c ấu t ạo b ởi nhi ều bó nh ỏ t ập trung thành các bó lớn hình vòng cung, xylem ở trên và phloem ở d ưới. ii) Ph ần phi ến lá d ẹp - Bi ểu bì: g ồm bi ểu bì trên bao b ọc m ặt b ụng có l ớp cutin dày vì ti ếp nh ận ánh sáng, không có khí kh ổng hay r ất ít và bi ểu bì d ưới bao b ọc m ặt l ưng có l ớp cutin m ỏng và có nhi ều khí kh ổng. - Th ịt lá: có 2 lo ại: Tế bào th ịt lá nhu mô gi ậu: n ằm d ưới l ớp t ế bào bi ểu bì, c ấu t ạo b ởi t ế bào h ẹp, dài và xếp th ẳng đứ ng v ới b ề m ặt lá, ch ứa nhi ều l ục l ạp, khi ến m ặt trên lá có màu xanh đậm. Tế bào th ịt lá nhu mô x ốp: n ằm d ưới l ớp t ế bào th ịt lá nhu mô gi ậu và dày h ơn, gồm nh ững t ế bào hình th ể không đề u, ch ứa ít l ục l ạp nên m ặt d ưới lá có màu xanh nh ạt. - Các bó m ạch c ủa gân bên nh ỏ g ần ra mép lá g ồm 2 lo ại là các bó m ạch c ắt ngang và bó m ạch c ắt d ọc c ũng g ồm xylem n ằm trên và phloem n ằm d ưới. 15
6. Bi ểu bì Nhu mô gi ậu Nhu mô x ốp Xylem Phloem Tế b ào bao mạch lá Bi ểu bì Hình 4. Lá cây hai lá m m (gân chính) b) Lá cây m ột lá m ầm Cắt ngang qua thân lá c voi ho ặc lá b ắp thành lát m ỏng, nhu ộm 2 màu Quan sát : D ưới kính hi ển vi ta nh ận th ấy (Hình 5) - Bi ểu bì trên và bi ểu bì d ưới đề u gi ống nhau: có cùng l ớp cutin, khí kh ổng và lông b ảo v ệ. - Nhu mô: ch ỉ có t ế bào nhu mô x ốp. - Cươ ng mô ở d ưới bi ểu bì trên c ủa gân chính ho ặc r ải rác thành các đám nh ỏ ở gần bó m ạch. - Mô d ẫn: vì là m ột lá m ầm có gân song song nên mô d ẫn g ồm các bó m ạch c ắt ngang có kích th ước g ần b ằng nhau. 16
7. Hình 5. Lá cây m t lá m m 3. Quan sát c u trúc thân cây a) Thân cây hai lá m ầm s ơ c ấp Cắt ngang thân khoai lang non thành các khoanh m ỏng. Nhu ộm 2 màu. L ựa khoanh mỏng đặ t trong gi ọt n ước gi ữa lame và lamelle và quan sát. Quan sát: Dưới kính hi ển vi th ấy thân cây có 2 ph ần: v ỏ m ỏng h ơn tr ụ gi ữa. V (m ng): - Bi ểu bì: có l ớp cutin, c ấu t ạo b ởi 1 l ớp t ế bào x ếp đề u đặ n, đôi khi có th ể th ấy l ỗ vỏ. - Hậu mô góc: có vách cellulose dày ở góc t ế bào nên ăn ph Nm h ồng đậm. - Nhu mô v ỏ màu h ồng nh ạt - Vòng tinh b ột Tr d n (to): - Tr ụ bì: khó phân bi ệt ở thân non, ch ỉ ở các thân già thì các t ế bào này b ắt màu xanh. - Bó m ạch bao g ồm bó phloem và bó xylem xếp ch ồng ch ất. - Bó phloem n ằm bên ngoài b ắt màu h ồng. - Bó xylem nằm bên trong có d ạng t ổng quát là hình tam giác v ới đỉ nh quay vào trong và đáy phía ngoài b ắt màu xanh. - Nhu mô ru ột r ất nhi ều. 17
8. Phloem s ơ cấp Tầng phát sinh m ạch Xylem Hình 6. M t c t ngang thân cây hai lá m m s ơ c p b) Thân cây hai lá m ầm th ứ c ấp Cắt ngang thân dâm b t già thành khoanh m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Ch ọn nh ững lát mỏng đặ t trong gi ọt n ước gi ữa lame và lamelle và quan sát. Quan sát: Dưới kính hi ển vi th ấy t ừ ngoài vào trong V: - Bần: nhi ều t ế bào ch ết hình ch ữ nh ật, vách ng ấm suberin, x ếp ch ồng lên nhau, bắt màu xanh. - Tầng sinh b ần: vài l ớp t ế bào m ỏng hình ch ữ nh ật. Tr d n: - Tr ụ bì có nhiều t ế bào có vách ng ấm lignin b ắt màu xanh. - Phloem s ơ c ấp b ị ép nát khó th ấy. - Phloem th ứ c ấp g ồm các l ớp xanh xen gi ữa các l ớp tím h ồng. - Tầng phát sinh m ạch g ồm t ế bào s ống hình ch ữ nh ật vách m ỏng màu h ồng nh ạt - Xylem th ứ c ấp - Tia ru ột g ồm nh ững t ế bào h ẹp, dài ch ạy d ọc su ốt ph ần xylem th ứ c ấp. - Xylem s ơ c ấp - Ru ột là t ế bào nhu mô. c) Thân cây m ột lá m ầm Th c hành: Cắt ngang thân cây c voi thành nh ững lát m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Ch ọn nh ững lát m ỏng nh ất, đặ t trong m ột gi ọt n ước gi ứa lame và lamelle và quan sát. - Sự phân b ố các bó m ạch r ải rác trong thân - Xung quanh m ỗi bó m ạch có l ớp t ế bào c ươ ng mô màu xanh. 18
9. - Xylem màu xanh và phloem màu h ồng.tím. Cươ ng mô Phloem Xylem Hình 7. M t c t thân cây m t lá m m 4. Quan sát c u trúc r cây a) R ễ cây hai lá m ầm s ơ c ấp Cắt ngang r non cây rau mu ng thành khoanh m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Ch ọn nh ững khoanh m ỏng nh ất đặ t trong 1 gi ọt n ước gi ưa lame và lamelle và quan sát. Quan sát: Dưới kính hi ển vi, th ấy rõ c ấu t ạo c ủa r ễ chia làm 2 ph ần rõ r ệt, ph ần v ỏ dày h ơn ph ần tr ụ V: - Bi ểu bì có lông r ễ b ắt màu h ồng. - Ngo ại bì c ấu t ạo b ởi 1 l ớp t ế bào t Nm b ần (suberin) b ắt màu xanh. - Nhu mô v ỏ. - Nội bì c ấu t ạo b ởi m ột l ớp t ế bào s ống, d ẹp, hình ch ữ nh ật có đai Caspary b ắt màu xanh. Tr d n: - Tr ụ bì - Bó m ạch g ồm có bó xylem và bó phloem x ếp xen k ẽ nhau, s ố l ượng bó m ạch th ường nh ỏ h ơn 7 bó. - Bó xylem g ồm cách m ạch g ỗ nh ỏ phía ngoài, to d ần vào bên trong nên có hình dạng tam giác đỉnh quay ra ngoài, đáy h ướng vào trong (phân hóa h ướng tâm). 19
10. - Bó phloem là nh ững đám t ế bào nh ỏ màu h ồng. Vỏ Nội b ì Xylem Phloem Hình 8. R cây hai lá m m s ơ c p b) R ễ cây hai lá m ầm th ứ c ấp Cắt ngang r cây khoai lang già thành các lát m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Ch ọn nh ững lát m ỏng nh ất đặ t vào m ột gi ọt n ước gi ữa lame và lamelle và quan sát Quan sát: Dưới kính hi ển vi, th ấy t ừ ngoài vào trong - Có s ự xu ất hi ện c ủa b ần và t ầng sinh b ần - Xu ất hi ện t ầng phát sinh m ạch - Phloem s ơ c ấp và phloem th ứ c ấp - Xylem s ơ c ấp và xylem th ứ c ấp, trong đó xylem s ơ c ấp x ếp thành bó và phân hóa h ướng tâm. - Có s ự xu ất hi ện c ủa tia ru ột. Hình 9. R cây hai lá m m th c p (pe = chu bì, ph = phloem, vc = t ng phát sinh m ch, xy = xylem) c) R ễ cây m ột lá m ầm 20
11. Cắt ngang r cây c voi thành khoanh m ỏng. Nhu ộm 2 màu. Ch ọn nh ững lát mỏng đặ t trong 1 gi ọt n ước gi ữa lame và lamelle và quan sát. Bi ểu b ì Vỏ Nội b ì Tr ụ b ì Phloem Xylem Tủy Hình 10. R cây m t lá m m III. BÀI N P: Vẽ c ấu trúc lá, thân, r ễ cây m ột lá m ầm, hai lá m ầm d ưới kính hi ển vi có chú thích các mô c ấu t ạo. 21