Bài giảng Sinh học động vật - Chương 2: Hệ thần kinh (Phần 2) - Nguyễn Hữu Trí

Nội dung text: Bài giảng Sinh học động vật - Chương 2: Hệ thần kinh (Phần 2) - Nguyễn Hữu Trí

1. 24/02/2016 Màng não – tủy Xung thần kinh và sự dẫn truyền xung Ba màng bao quanh CNS – 1. Màng cứng 3) Màng mềm a. Xung thần kinh – 2. Màng nhện b. Cơ chế dẫn truyền xung thần kinh – 3. Màng mềm 2) Màng nhện c. Sự lan truyền xung qua synapse 1) Mang cứng 24/02/2016 11:15 SA 61 Nguyễn Hữu Trí Xung thần kinh (Nerve impulse) Điện thế màng Xung thần kinh: khi có các kích thích bên ngoài hay bên trong cơ thể, hệ thống các tế bào thụ cảm được phân bố ở các cơ quan bên trong và bên ngoài cơ thể tiếp nhận rồi chuyển thành một lượng thông tin mà thực chất là các điện thế hay các xung thần kinh. Chúng được dẫn truyền theo các sợi thần kinh về Ở trạng thái nghỉ, mặt trong và ngoài màng nơ ron có sự phân bố 3 ion Na+, K+ và Cl- CNS. Nhờ đó mà hệ thần kinh thực hiện được khác nhau (mmol/L): Sự phân bố này do 2 cơ chế tạo nên: chức năng điều khiển mọi hoạt động sống của cơ - Do bơm Na+ - K+: còn gọi là bơm sinh điện nằm ở trên màng tế bào. Mỗi lần bơm thể. hoạt động, 3 ion Na+ được đưa ra ngoài trong khi chỉ có 2 ion K+ đi vào bên trong. - Do sự khuếch tán của Na+ và K+ qua màng tế bào. Na+ có khuynh hướng đi vào bên trong còn K+ đi ra ngoài. Do sự phân bố khác biệt đó mà mặt trong màng nơ ron có điện thế thấp hơn mặt ngoài 24/02/2016 11:15 SA 63 Nguyễn Hữu Trí 24/02/2016 11:15 SA 64 Nguyễn Hữu Trí Kênh Na+ mở, cho phép ion Na+ đi vào và Khi xung truyền qua rồi, Kênh Na+ đóng lại, làm bên trong tế bào tích điện dương và chấm dứt sự đi vào của ion Na+. Kênh K+ bên ngoài tích điện âm. mở ra. 24/02/2016 11:15 SA 65 Nguyễn Hữu Trí 24/02/2016 11:15 SA 66 Nguyễn Hữu Trí 11
2. 24/02/2016 Khi kênh K+ đóng lại, bơm Na+/K+ thiết Sự dẫn truyền của điện thế động lập lại trật tự các ion. Ðiện thế động vừa xuất hiện thì lập tức được truyền đi trong nơ ron theo cơ chế như sau: Khi một điểm trên màng nơ ron bị kích thích thì tại đó chuyển sang điện thế động (+35mV) trong khi những điểm ở gần đó vẫn ở trong tình trạng điện thế nghỉ (-70mV). Vì vậy, bây giờ giữa điểm kích thích và các điểm xung quanh có sự chênh lệch về điện thế. Sự chênh lệch điện thế này trở thành tác nhân kích thích những điểm xung quanh chuyển sang điện thế động.Những điểm này chuyển sang điện thế động thì sẽ tiếp tục kích thích các điểm kế tiếp. Cứ như vậy, điện thế động được truyền đi khắp nơ ron và được gọi là sự dẫn truyền xung động thần kinh. Tuy nhiên, luồng xung động thần kinh truyền đến các đuôi gai sẽ bị tắt, chỉ có luồng xung động truyền đi trong sợi trục hướng về phía các cúc tận cùng là được truyền ra khỏi nơ ron sau khi vượt qua synapse. 24/02/2016 11:15 SA 67 Nguyễn Hữu Trí 24/02/2016 11:15 SA 68 Nguyễn Hữu Trí Ở sợi thần kinh không có bao myelin Sự lan truyền xung • Sự truyền xung thần kinh là Xung động được truyền đi một cách đều đặn. Phần sợi trục tham gia vào việc dẫn truyền xung động ở bất kì thời điểm quá trình xung thần kinh nào cũng gồm có 3 vùng. chạy dọc theo sợi trục của Vùng hoạt động: nơi xung thần kinh đạt tới đỉnh cao của nó, ở thời điểm một neuron mà không giảm này sợi trục tích điện dương(+) ở bên trong, do đó các dòng điện (+) nhỏ được truyền đến các khu vực tích điện (-) ở bên cạnh bên trong sợi trục cường độ và truyền ra ngoài màng sợi trục. Vùng khử cực: phía trước đỉnh của xung, dòng điện dương này hoạt động như một kích thích, nó sẽ khử cực phần tiếp theo của sợi trục gọi là vùng khử cực sẽ trở thành một vùng hoạt động và tự tạo ra xung động. Vùng trơ tuyệt đối: phía sau xung động, sợi trục tạm thời không có khả năng hoạt động, do đó bất kì dòng điện nào đi ra từ vùng hoạt động đều không có tác dụng. Đó là lý do tại sao xung thần kinh được truyền theo một chiều. 24/02/2016 11:15 SA 70 Nguyễn Hữu Trí 24/02/2016 11:15 SA 69 Nguyễn Hữu Trí Sự truyền xung thần kinh Trung gian thần kinh qua synapse Neurotransmitter Toàn bộ hệ thần kinh có khoảng 40 chất trung gian hóa học. Trong đó, một số chất thường gặp là: Acetylcholin; Epinephrin; Norepinephrin; Glutamat; GABA (Gama amino butyric acid) Nhưng có một điều đặc biệt là các cúc tận cùng của cùng một nơ ron chỉ chứa một chất trung gian hóa học mà thôi. 24/02/2016 11:15 SA 72 Nguyễn Hữu Trí 12