Bài giảng Dược lý thú y - Chương 7: Chất kháng khuẩn (Tiếp theo) - Võ Thị Trà An

Nội dung text: Bài giảng Dược lý thú y - Chương 7: Chất kháng khuẩn (Tiếp theo) - Võ Thị Trà An

1. 4/13/2015 Các diaminopyrimidine 3. Lý hóa tính • Trimethoprim và ormethoprim có tính base. • Tan t t trong lipid • Khuynh h ư ng t p trung trong các mô có tính acid nh ư n ư c ti u, s a, d ch d c Các diaminopyrimidine 4. D ư c ng h c 11
2. 4/13/2015 Các diaminopyrimidine 6. Ho t tính d ư c l c: tnh khu n khi dùng m t mình; s ph i h p v i sulfonamide cho tác ng sát khu n. PHỔ KHÁNG KHUẨN • rng, ch ng vi khu n G+, G- hi u khí (Actinomyces spp., Bordetella spp., Clostridium spp., Corynebacterium spp., Fusobacterium spp., Haemophilus spp., Klebsiella spp., Pasteurella spp., Proteus spp., Salmonella spp., Shigella spp., and Campylobacter spp, Escherichia coli , streptococci, và staphylococci), cu trùng. Các diaminopyrimidine 7. Ch nh • rt ít khi ư c dùng ơ n c do s gia t ng tính kháng • ph i h p v i sulfonamide. c bi t là nhi m trùng tuy n ti n li t, viêm màng não do Listeria monocytogenes ( ng ư i) ho c phòng viêm ph i do Pneumocystis carinii . • ph i h p trong th c t là 1:5 s cho nng t i a trong huy t t ươ ng v i t l 1:20 là t l di t khu n ti ưu • ph i h p này còn giúp thu c phân tán t t vào d ch não t y, d ch tai gi a, ph qu n ph i, tuy n ti n li t. 12
3. 4/13/2015 Các diaminopyrimidine 8. c tính • ít c nh t. • có th g p là thi u máu do thi u folate cung c p acid folic. • Tiêu ch y, ói m a 13
4. 4/13/2015 Các diaminopyrimidine 9. T ươ ng tác Hi p l c • bi t ng v i nhóm sulfonamide vi t l 5:1 (sulfamethoxazole: trimethoprim) hay 3:1 (sulfaquinoxalin: trimethoprim) Các diaminopyrimidine 10. Li u l ng 14
5. 4/13/2015 Các diaminopyrimidine 11. Th i gian ng ưng thu c • Trimethorpim/sulfadiazine: 3 ngày i v i th t, 7 ngày i v i s a. • Trimethoprim/ sulfadoxine: 5 ngày (u ng) n 28 ngày (tiêm chích) i v i th t. THU NHẬN GEN ĐỀ KHÁNG Integron 15
6. 4/13/2015 NHÓM FLUOROQUINOLONE (flumequin, norfloxacin, enrofloxacin, ciprofloxacin, difloxacin, marbofloxacin, ofloxacin ) 1. Ngu n g c • Nhóm kháng sinh nhân t o gm nh ng d n xu t c a quinolein ư c phát tri n trong nh ng th p k g n ây. • Quinolone u tiên (acid nalidixic) có ph sát khu n hp (G-), ư c s d ng t nh ng n m 1960. • Quinolone ư c fluor hóa (còn g i là fluoroquinolone) ư c s d ng trong lâm sàng kho ng 20 n m nay Các fluoroquinolone 3. Lý hóa tính • Tính lư ng tính, tan y u trong n ư c pH 6-8. • D t o nh ng tinh th quinolone hình kim trong n ư c ti u chó mèo (pH acid). • Ho t tính gi m khi ti p xúc ánh sáng. • Có tính acid (do nhóm -COOH) mu i Na, d ion hóa, d tan h ơn trong n ư c. • Tính by b t vi các ion hóa tr II (nh t là Mg2+). • Bào ch cho ư ng u ng/ ư ng tiêm: ch a d ng mu i d tan trong n ư c. • Viên (nang, nh ng): ch a ho t ch t d ng betain HCl. 16
7. 4/13/2015 Các fluoroquinolone 4. D ư c ng h c Các fluoroquinolone 5. Tác động kháng khuẩn 17
8. 4/13/2015 Các fluoroquinolone 6. Ho t tính d ư c l c: sát khu n vi PHỔ KHÁNG KHUẨN thay đổ i tùy các th ế h ệ kháng sinh trong nhóm: • th h I (acid oxolinic, flumequin ): hp trên G-, c bi t là vi khu n ư ng ru t, k c m t s vi khu n n i bào nh ư Brucella spp • th h sau ph kháng khu n rng trên G- (E. coli, Klebsiella spp. , Shigella spp. , Salmonella spp. , Yersenia spp. , Aeromonas spp. , Proteus spp.), G+ (Staphylococcus aureus, S. epidermidis, Hemophilus spp. , Neisseria ), Campylobacter spp. , Mycoplasma spp. , Uroplasma spp. và Chlamydia spp . • ciprofloxacin mnh nh t trong ch ng Pseudomonas aeruginosa ; ch có trovafloxacin tác ng n nhóm vi khu n k khí Các fluoroquinolone 7. Ch nh • Norfloxacin, enrofloxacin và ciprofloxacin t n ng c bi t cao trong n c ti u → tr nhi m trùng ng ti t ni u, tuy n ti n li t chó mèo. • t n ng trong ph i th m chí cao h ơn trong huy t thanh → tr viêm ng hô h p chó mèo, bê, heo, gia c m • nhi m trùng ng tiêu hóa do Enterobacteriaceae, Enterococus spp. , Bacterioides spp. các loài thú nuôi; nhi m trùng máu; nhi m trùng da chó; h i ch ng MMA heo; viêm n i tâm m c; viêm não; viêm tai; viêm kh p, x ơ ng 18
9. 4/13/2015 science.howstuffworks.com/anthrax1.htm 19
10. 4/13/2015 Hi ch ng MMA (Metritis Mastitis Agalactiae) cbv.kakito.com/Image4.gif 20
11. 4/13/2015 Egg injection/ Egg dipping Enrofloxacin 0.2mg dd 10% Enrofloxacin 900 ppm/10 min Tylosin tartracte 2mg/0,1ml Gentamicin 1000ppm (bu ng khí, kim max 1cm) Neomycin 2000 ppm Các fluoroquinolone 8. c tính: th p. • ri lo n phát tri n x ơ ng, s n (gót asin ng i) (nh t là gi ng chó Beagle). • Nh y c m quang h c, viêm k th n, gây s i th n, ri lo n h th ng th n kinh trung ơ ng (co gi t) • hi ch ng shock do c t và ho i t chó gây bi Streptococcus canis . • Dùng li u cao kháng sinh nhóm này có nguy c ơ gây sy thai và ng c thai. 21
12. 4/13/2015 Sn gót asin ng ư i Các fluoroquinolone 9. T ươ ng tác Hi p l c • beta-lactam (ciprofloxacin+ azlocillin; levofloxacin+oxacillin: điều trị Staphylococcus aureus ) • aminoglycoside (ciprofloxacin+amikacin: điều trị Pseudomonas aeruginosa ), • clindamycin, metronidazole trị nhiễm trùng kị khí i kháng • chloramphenicol, rifampin. • nitrofuran tăng độc tính, nguy cơ rối loạn thần kinh. • thuốc kháng acid, bao ruột (có chứa Fe 3+ hoặc Al 3+ ): giảm hấp thu • Ức chế chuyển hóa theophylline, caffein kéo dài thời gian thuốc này trong huyết thanh và tăng nguy cơ độc tính. 22
13. 4/13/2015 Các fluoroquinolone Norfloxacin enrofloxacin marbofloxacin Sarafloxacin danofloxacin enrofloxacin 23
14. 4/13/2015 Các kháng sinh khác Võ Thị Trà An • • • 24
15. 4/13/2015 TIAMULIN • • ơ • • ư TIAMULIN • Dùng cho heo: tr b nh viêm ph i (do Mycoplasma spp.), hng l : 30 ppm (phòng) – 60 ppm (tr ) trong 3-5 ngày ho c 10-15mg/kg, IM trong 5 ngày. • Vi gia c m: tr b nh trên ư ng hô h p do Mycoplasma (CRD) li u 100 mg/kg trong 8-10 ngày. • Phòng viêm kh p cho bê: li u 400 ppm trong th c n • Vi cu, tr viêm ư ng sinh d c (do Uroplasma spp.) li u 20-30 mg/kg, SC. 25
16. 4/13/2015 ư HP THU PHÂN B và CHUY N HÓA BÀI TH I ng tiêu hóa U ng Phân Ni bào Mô (80%) Ph i, màng Gan ph i, x ơ ng, gan, m t, s a, T do nhau thai, n c bt N c ti u Kt Tiêm Tn hp Th n (20%) tr (ng th n) S.C I.M I.V Nh tuy n Sa Máu 26
17. 4/13/2015 -Trộn kháng sinh trong thức ăn: giảm bệnh tích phổi, tăng trọng tốt - Không làm chấm dứt mầm bệnh 27
18. 4/13/2015 TIAMULIN • c tính th n kinh gây ch t khi tiêm t nh mch cho bê. • Viêm da trên heo. • Không ư c dùng cho ng a và thú n c do s h ư h ng c a h vi khu n manh tràng có th dn t i tiêu ch y gây t vong. • Ch ng ch nh dùng chung v i các ionophore nh ư monensin, narasin, salinomycin vì có nguy c ơ làm ch t sau m t hi n t ư ng tươ ng tranh ào th i liên quan n cytochrome P-450 gan. Virginiamycin • Kháng sinh này có ngu n g c t S. virginiae • Không ư c h p thu qua ư ng tiêu hóa, nên ch có tác ng t i ch • Tác d ng trên vi khu n G+, Mycoplasma và Protozoa (Toxoplasma ) • Dùng nh ư ch t kích thích t ng tr ng trong ch n nuôi v i li u 50-100 ppm • B cm s d ng nh ư ch t kích thích t ng tr ư ng cho thú ti Châu Âu ( kháng chéo v i quinupristin/dalfopristin) • Ch ng ch nh gia súc cái mang thai. 28
19. 4/13/2015 NHÓM POLYETHER IONOPHORE (monensin, salinomycin, avoparcin, narasin) • Có c u trúc carboxylic ionophore polyether • Chi t t Streptomyces • Là ch t kích thích t ng tr ng, phòng c u trùng. • Không ư c s d ng trong nhân y. • Monensin Streptomyces cinnamonensis . • Ph sát khu n: vi khu n G+, m t vài Campylobacter spp., Serpulina hyodysenteria , cu trùng và Toxoplasma . • Kích thích t ng tr ng cho bò: 11 - 33 ppm trong th c n • Ki m soát h ng l heo: 100 ppm trong th c n hàng ngày trong 3 tu n ti p theo là 50 ppm trong 3 tu n n a. • Phòng c u trùng cho gia c m: 100 - 120 ppm cho gà và 60 - 100 ppm cho gà tây. 29
20. 4/13/2015 Monensin • c tính: b n, m t m i, tiêu ch y, khó th , cng c ơ, n m li t và ch t. • c tính n ng hơn khi dùng chung v i chloramphenicol, erythromycin, sulfomnamide, tiamulin, furazolidone. • Ch ng ch nh v i gà mái , gà tây, ng a. Ng ưng thu c 3-5 ngày b o m an toàn th c ph m. AVOPARCIN • Avoparcin chi t t Streptomyces candidus • Ph kháng khu n G+ • Ch t kích thích t ng tr ư ng cho trâu, bò, heo, gia c m (10 mg/kg th c n) • Phòng viêm ru t ho i t gà th t do Clostridium perfringens (20 mg/kg th c n). • Phát hi n s kháng v i vancomycin c a Enterococcus spp (VRE, vancomycin resistant Enterococcus spp .) phân l p t gia súc, gia c m ư c nuôi v i avoparcin, ch t này ã b cm s dng trong ch n nuôi châu Âu. 30
21. 4/13/2015 NHÓM NITROFURANS (nitrofurazone, nitrofurantoin, furazolidone) • Ph kháng khu n r ng • c tính cao gi i h n s d ng trong các tr li u t i ch , nhi m trùng ư ng ru t ho c nhi m trùng ư ng ti t ni u. Cu trúc hóa h c c a nitrofurantoin Sơ tóm t t d ư c ng h c c a nitrofurane 31
22. 4/13/2015 NITROFURANS • Tr viêm ru t tiêu ch y do E. coli, Salmonella (th ươ ng hàn, phó th ươ ng hàn, b ch l ): 30- 40 mg/kgP (PO) ho c 100-400 g/ t n th c n • Tr cu trùng gà, th : 0,4% trong th c n ho c 3% trong n ư c u ng. NITROFURANS • Là m t trong nh ng hóa ch t có kh n ng gây ung th ư b cm s d ng m t s qu c gia nh t là i v i thú s n xu t th c ph m. • c tính gm các tri u ch ng th n kinh (tê li t, m t iu hòa), tiêu hóa (nôn m a, ch y máu ru t), máu (kéo dài th i gian ch y máu), tim (li t tim). • Ch ng ch nh v i loài th y c m và gia súc non (bê) 32
23. 4/13/2015 NHÓM NITROIMIDAZOLE • Kháng sinh t ng h p: metronidazole, dimetridazole, ronidazole, tinidazole • Dùng trong iu tr nhi m trùng do vi khu n k khí, vi khu n hi u khí ho c nhi m protozoa. • Do nguy c ơ gây ung th ư , kháng sinh này không ư c phép dùng cho thú s n xu t th c ph m nhi u n ư c. Sơ d ư c ng h c c a nhóm nitroimidazole HP THU PHÂN B và CHUY N HÓA BÀI TH I ng tiêu hóa Ung Phân Ni bào Gan Oxy hóa + (c não t y) T do conjugate Nư c ti u 2/3 d ng Kt Tn hp Th n ho t tính tr Nh Sa Máu tuy n 33
24. 4/13/2015 METRONIDAZOLE • Sát khu n trên G-, nhi u G+ k khí (Bacteroides fragilis , B melaninogenicus , Fusobacterium spp, Clostridium perfringens và Clostridium spp.), c bi t là v i Serpulina hyodysenteriae , protozoa (Tritrichomonas foetus, Giardia lamblia, Histomonas meleagridis ) • iu tr nhi m trùng do vi khu n k khí (nhi m trùng xoang b ng sau ph u thu t, ư ng ni u d c, r ng li và abscess) và viêm ru t do Giardia chó mèo. • Ch nh trong nhi m trùng ho c abscess não, nhi m trùng ư ng sinh d c trâu bò do Tritrichomonas foetus ho c vi khu n k khí. Histomonas meleagridis, b ệnh đầ u đen Nitroimidazoles Nitarsone (0.01875%) Di t giun: Benzimidazoles 34
25. 4/13/2015 METRONIDAZOLE • Li u cho chó: 44 mg/kg, PO cho li u kh i u ti p theo là 22 mg/kg, ngày 4 l n v i nh ng nhi m trùng do vi khu n k khí; 25 mg/kg, PO, ngày 2 l n vi nhi m trùng do Giardia ; 66 mg/kg, PO ngày 1 l n cho nhi m trùng do Trichomomas (chú ý r ng li u cao này, ng c có th x y ra). Th i gian iu tr kéo dài t 5-7 ngày. • Ph i h p metronidazole (50%) v i neomycin (70%) có hi u qu iu tr viêm t cung có m bò. Không dùng cho thú th c ph m 35
26. 4/13/2015 METRONIDAZOLE • c tính: nguy c ơ ung th ư • Tác d ng ph : nôn m a, ng a, ng kinh, vo c , gi t c u m t, s m màu n ư c ti u. • Ch ng ch nh: trong thai kì u. • Metronidazole nh h ư ng ti n trình ông máu con b nh ang dùng thu c kháng ông coumarin. • Dùng chung v i alcohol có th th y ph n ng disulfiram-like (nôn, ói, ch ng chu t rút). NHÓM RIFAMYCIN • Rifampin (rifampicin) Amycoplatopsis mediterranei (S. mediterranei ). • Nhóm duy nh t có c ơ ch tác ng c ch enzyme RNA polymerase ca vi khu n. • Hp thu t t qua ư ng tiêu hóa. Tan nhi u trong lipid khu ch tán t t vào mô. bài th i qua m t (40%) và n ư c ti u (60%). • Ph r ng: G+, k khí, vài vi khu n G- (Neisseria meningitidis, Brucella spp.) , Chlamydia spp. , Rickettsia spp. • iu tr nh ng nhi m trùng do vi khu n n i bào nh t là trong các macrophage 36
27. 4/13/2015 Rifampin Li U DÙNG • ng a: 10-25 mg/kg, PO, IV ngày 1 l n; • chó mèo: 10 mg/kg, PO, ngày 1 l n; • cu 25 mg/kg, PO, ngày 1 l n; • Loài nhai l i 10 mg/kg, IM, IV ngày 1 l n. C TÍNH • gây d ng t nh n n ng: t n th ươ ng da, thi u máu, shock, h ư th n c p tính • nguy c ơ gây ung th ư • ch ng ch nh thú mang thai, ti n s b nh gan (nh t là chó) vì có th gây t vong. NHÓM QUINOXALINE • Carbadox, olaquindox: d n xu t c a quinoxalin • Phòng hng l heo do Serpulina hyodysenteria (50-55 ppm/ 6-8 tu n); kích thích tng tr ư ng (10-25 ppm). • c ch t ng h p DNA ca vi khu n; làm h ư h i nh ng DNA ã có. • Tuy nhiên, nhóm này không còn ư c phép s dng ti châu Âu gây nh y c m quang h c (ng ư i v t nuôi). • Carbadox còn là ch t có nguy c ơ gây ung th ư. • c tính trên heo xu t hi n khi dùng li u cao (>60 ppm) và có th gây ch t thú (300 ppm). 37
28. 4/13/2015 NOVOBIOCIN • Kháng sinh t nhiên t Streptomyces . • Tác ng tnh khu n vi ph kháng khu n h p (G+) và ít ư c s d ng. • Công d ng ch y u c a novobiocin là ph i h p v i các ch t kháng khu n khác (procain penicillin G) trong iu tr ti ch viêm vú trên bò. • Tác d ng ph : tn th ươ ng da th ư ng gp 38
29. 4/13/2015 Cp nh p thông tin • Avilamycin: h orthosomycin tác ng ch yu n các vi khu n Gram dơ ng, dùng vi mc ích kích thích tng tr ng và phòng bnh do Clostridium perfingens vi li u l ng 2,5 -10 ppm cho gà và 5-40 ppm cho heo (trong th c n). • Bambermycin (flavophospholipol hay flavomycin) nhóm glycoplipid, tác ng ch yu lên nhóm vi khu n Gram dơ ng. Kích thích tng tr ng vi li u 2-4 ppm trong th c n. • Halquinol: hn hp 3 dn xu t ca hydroxyquinoline, ph kháng khu n rng G+ (Sta, Strep, Coryne), G- (E.coli, Salmonella, Proteus ), nm (Candida, Microsporum ), Protozoa (Trichomonas, Balantidium ), dùng 180-360 ppm • Fosfomycin: có tác dng trên c vi khu n Gram âm và Gram dơ ng dùng trong iu tr nhi m trùng ng ti u cho chó ho c nhi m khu n ca gia cm. • Fusidic acid tác ng ch yu n vi khu n Gram dơ ng, c bi t là Staphylococcus aureus . Trong thú y, kháng sinh này có th dùng ti ch (da, mt) iu tr nhi m t cu khu n. • Kistasamycin (leucomycin) h macrolide có ph tác ng n G+, G- và Mycoplasma, Lawsonia intracelularis li u 90-180 ppm trong th c n cho heo trong 14 ngày. 39
30. 4/13/2015 • Mupirocin có ho t tính kháng staphylococci và streptococci rt tt nh ng kém hi u qu vi các vi khu n Gram dơ ng khác ho c nhóm Gram âm. Ch dùng ti ch trong các tr ng hp nhi m trùng da ca ng i, chó, mèo. • Tulathromycin: tác ng c vi khu n Gram dơ ng, Gram âm bao gm c P.multocida, Heamophilus, A.pleuropneumoniae, Bordetella. Tiêm heo (SC) ho c bò (IM) li u 2,5 mg/kg hp thu nhanh vi sinh kh dng 80%. Th i gian bán th i 70 gi . Chính vì th , ng i ta s dng tulathromycin iu tr nhi m trùng bng mt li u tiêm duy nh t. (Võ Th ị Trà An, 2011. Thông tin bổ sung về kháng sinh, KHKTTY) 40