Phát triển đào tạo và nghiên cứu về đánh giá nguy cơ vi sinh vật trong nước, vệ sinh và thực phẩm

Có nhiều yếu tố nguy cơ hóa học, sinh học và vật lý tồn tại trong môi trường gây ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe con người. Đánh giá nguy cơ là một công cụ và phương pháp quan trọng nhằm đưa ra đánh giá khoa học về mức độ của một nguy cơ cụ thể, từ đó đưa ra các biện pháp khác nhau để kiểm soát nguy cơ. Nhiều nước phát triển đã và đang áp dụng khung đánh giá nguy cơ với đầy đủ những hướng dẫn và quy định hỗ trợ. Ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, việc áp dụng khung đánh giá nguy cơ vẫn còn hạn chế do không có đủ những điều kiện cơ sở vật chất, số liệu và cán bộ được đào tạo trong lĩnh vực này. Bài báo này trình bày tóm tắt phương pháp đánh giá nguy cơ định lượng vi sinh (QMRA) trong nước, vệ sinh và thực phẩm. Tác giả cũng phân tích thực trạng ứng dụng QMRA trên thế giới và tại Việt Nam. Công tác xây dựng và tổ chức khóa học về QMRA trong nước và thực phẩm tại Việt Nam cũng được tác giả mô tả chi tiết.

6 trang Bích Huyền 01/04/2025 440

Download

Bạn đang xem tài liệu "Phát triển đào tạo và nghiên cứu về đánh giá nguy cơ vi sinh vật trong nước, vệ sinh và thực phẩm", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

phat_trien_dao_tao_va_nghien_cuu_ve_danh_gia_nguy_co_vi_sinh.pdf

Nội dung text: Phát triển đào tạo và nghiên cứu về đánh giá nguy cơ vi sinh vật trong nước, vệ sinh và thực phẩm

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | Phaùt trieån ñaøo taïo vaø nghieân cöùu veà ñaùnh giaù nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc phaåm Traàn Thò Tuyeát Haïnh (*), Nguyeãn Vieät Huøng (**) Coù nhieàu yeáu toá nguy cô hoùa hoïc, sinh hoïc vaø vaät lyù toàn taïi trong moâi tröôøng gaây aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi söùc khoûe con ngöôøi. Ñaùnh giaù nguy cô laø moät coâng cuï vaø phöông phaùp quan troïng nhaèm ñöa ra ñaùnh giaù khoa hoïc veà möùc ñoä cuûa moät nguy cô cuï theå, töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp khaùc nhau ñeå kieåm soaùt nguy cô. Nhieàu nöôùc phaùt trieån ñaõ vaø ñang aùp duïng khung ñaùnh giaù nguy cô vôùi ñaày ñuû nhöõng höôùng daãn vaø quy ñònh hoã trôï. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam, vieäc aùp duïng khung ñaùnh giaù nguy cô vaãn coøn haïn cheá do khoâng coù ñuû nhöõng ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, soá lieäu vaø caùn boä ñöôïc ñaøo taïo trong lónh vöïc naøy. Baøi baùo naøy trình baøy toùm taét phöông phaùp ñaùnh giaù nguy cô ñònh löôïng vi sinh (QMRA) trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc phaåm. Taùc giaû cuõng phaân tích thöïc traïng öùng duïng QMRA treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam. Coâng taùc xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc veà QMRA trong nöôùc vaø thöïc phaåm taïi Vieät Nam cuõng ñöôïc taùc giaû moâ taû chi tieát. Töø khoùa: Ñaùnh giaù nguy cô vi sinh, veä sinh moâi tröôøng, nöôùc, an toaøn thöïc phaåm. Quantitative microbial risk assessment for water, sanitation and food: experience from a training and research development Tran Thi Tuyet Hanh (*), Nguyen Viet Hung (**) There are various chemical, biological and physical hazards present in the environment that can cause negative impacts on human health. Risk assessment is an important tool to provide scientific assessment on the level of a specific risk, for which appropriate risk management options are based on. Many developed countries have been applying risk assessment framework with sufficient guidelines and procedures. In the developing countries, including Vietnam, the application of risk assessment framework is still limitted due to the lack of data sources available and the shortage of staff with training on risk assessment. This article presents briefly the method of quantitative microbial risk assessment (QMRA) applied for microbial in water, sanitation and food. The authors also analyse the current application of QMRA. The development and implementation of QMRA short training course in Vietnam is also described in details. Keywords: Quantitative microbial risk assessment, Environmental sanitation, water, food safety. Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 73
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | Taùc giaû (*) ThS. Traàn Thò Tuyeát Haïnh, Boä moân Söùc khoûe Moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Haø Noäi. 138 Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi. Email: tth2@hsph.edu.vn. (**) TS. Nguyeãn Vieät Huøng, Boä moân Söùc khoûe moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng; Email: nvh@hsph.edu.vn. Vieän Nhieät ñôùi vaø Y teá coâng coäng Thuïy Syõ. Basel, Thuïy Syõ. Khoa nöôùc vaø veä sinh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Sandec), Vieän Lieân bang Nghieân cöùu Nöôùc (Eawag). Dubendorf, Thuïy Syõ. 1.Töø phaân tích nguy cô ñeán ñaùnh giaù nguy cô döïa treân cô sôû ñaùnh giaù nguy cô ñeå thöïc hieän caùc Coù nhieàu yeáu toá nguy cô toàn taïi trong moâi bieän phaùp kieåm tra vaø giaûm thieåu nguy cô. Cuoái cuøng tröôøng gaây aûnh höôûng söùc khoûe con ngöôøi. Caùc yeáu truyeàn thoâng nguy cô nhaèm trao ñoåi giöõa nhöõng beân toá nguy cô naøy coù theå laø yeáu toá sinh hoïc, hoaù hoïc lieân quan vaø coäng ñoàng veà thoâng tin vaø caùc yù kieán hoaëc vaät lyù coù theå gaây aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi söùc lieân quan ñeán nguy cô. Döôùi goùc ñoä khoa hoïc, ñaùnh khoûe con ngöôøi (beänh taät, nhieãm truøng, tai naïn v.v.) giaù nguy cô laø caáu phaàn raát quan troïng vaø caàn huy nhöng cuõng coù theå khoâng gaây nguy cô neáu ñöôïc ñoäng caùch laøm vieäc lieân ngaønh ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phoøng traùnh toát. Ñeå phoøng traùnh vaø giaûm thieåu ñöôïc xaûy ra cuõng nhö haäu quaû cuûa aûnh höôûng söùc khoûe cuûa nhöõng nguy cô naøy caàn phaûi bieát ñoù laø nguy cô gì, moät yeáu toá nguy cô naøo ñoù. Ñaùnh giaù nguy cô thöôøng möùc ñoä, phaïm vi vaø caùc giaûi phaùp quaûn lyù nhö theá ñöôïc phaân chia thaønh 5 giai ñoaïn: xaùc ñònh vaán ñeà, naøo. Taát caû nhöõng vaán ñeà naøy thuoäc veà lónh vöïc xaùc ñònh yeáu toá nguy cô, ñaùnh giaù lieàu-ñaùp öùng, ñaùnh ñaùnh giaù nguy cô (risk analysis), coøn goïi laø ñaùnh giaù giaù phôi nhieãm vaø moâ taû nguy cô). Coâng cuï ñaùnh giaù ruûi ro hay ñaùnh giaù haäu quaû khoâng mong muoán. nguy cô ñaõ ñöôïc öùng duïng nhaèm ñaùnh giaù (1) moät Ñaùnh giaù nguy cô laø moät coâng cuï vaø phöông phaùp yeáu toá nguy cô/nguy cô naøo ñoù (caùc chaát hoùa hoïc, vi quan troïng nhaèm ñöa ra ñaùnh giaù khoa hoïc veà möùc sinh vaät, chaát gaây ung thö v.v. ) hay (2) moät ñoái töôïng ñoä cuûa moät nguy cô cuï theå, töø ñoù ñöa ra caùc bieän naøo ñoù (con ngöôøi, ñaát, nöôùc, thöïc phaåm, khoâng khí, phaùp khaùc nhau ñeå kieåm soaùt nguy cô. Moâ hình v.v. ) hay (3) theo nhöõng chuû ñeà (nhö caùc khu vöïc oâ phaân tích nguy cô söùc khoûe ñaàu tieân ñaõ ñöôïc Vieän nhieãm, caùc chaát öu tieân; xaây döïng caùc tieâu chuaån, an Khoa hoïc Quoác gia cuûa Hoa Kyø [9] ñeà xuaát vaø taäp toaøn thöïc phaåm, thieát bò y teá, söû duïng thuoác theo trung vaøo ñaùnh giaù nguy cô maéc beänh ung thö do ñôn, ñaùp öùng vôùi tình huoáng khaån caáp, giao thoâng phôi nhieãm vôùi caùc chaát hoùa hoïc coù trong thöïc vaän taûi vaø truyeàn thoâng nguy cô, Cuïc Baûo veä Moâi phaåm. Theo Codex (1999), phaân tích nguy cô bao tröôøng Myõ (USEPA 1997) vaø Hoäi ñoàng Söùc khoûe goàm ba phaàn: ñaùnh giaù nguy cô, truyeàn thoâng nguy moâi tröôøng OÂxtraâylia (enHealth Council 2004) ñaõ cô vaø quaûn lyù nguy cô (Hình 1) [10]. Keå töø nhöõng phaùt trieån vaø ñöa ra nhöõng moâ hình vaø höôùng daãn veà naêm 1990 cho ñeán nay, phöông phaùp ñaùnh giaù nguy ñaùnh giaù vaø quaûn lyù nguy cô coù theå aùp duïng treân cô söùc khoeû/söùc khoeû moâi tröôøng ñaõ ñöôïc aùp duïng phaïm vi quoác teá [8]. Nhìn chung, nhieàu nöôùc phaùt roäng raõi ôû nhieàu nöôùc phaùt trieån nhö Hoa Kyø, trieån ñaõ aùp duïng khung ñaùnh giaù nguy cô vôùi ñaày ñuû Canada, Anh, OÂxtraâylia v.v. vaø caùc toå chöùc Noâng höôùng daãn vaø quy ñònh hoã trôï. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt löông theá giôùi (FAO), Y teá theá giôùi (WHO), Söùc trieån trong ñoù coù Vieät Nam, vieäc aùp duïng khung khoûe ñoäng vaät theá giôùi (OIE) cuõng duøng phöông ñaùnh giaù nguy cô vaãn coøn haïn cheá do khoâng coù ñuû phaùp naøy nhö laø moät phöông phaùp chuaån trong ñaùnh nhöõng ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, soá lieäu vaø caùn boä giaù caùc chæ tieâu xuaát nhaäp khaåu thöïc phaåm vaø trong ñöôïc ñaøo taïo trong lónh vöïc naøy. coâng taùc quaûn lyù. Ñaùnh giaù nguy cô laø moät quaù trình khoa hoïc 2. Phöông phaùp ñaùnh giaù nguy cô ñònh löôïng nhaèm nhaän ñònh vaø phaân loaïi caùc yeáu toá nguy cô; xaùc vi sinh trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc phaåm ñònh nguy cô cuûa chuùng. Quaûn lyù nguy cô laø quaù Ñaùnh giaù nguy cô trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc trình trieån khai caùc quyeát ñònh bôûi cô quan quaûn lyù phaåm chuû yeáu taäp trung vaøo caùc yeáu toá nguy cô laø 74 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | nhö laø moät coâng cuï khoa hoïc nhaèm ñaùnh giaù an toaøn vi sinh vaät ñoái vôùi nguoàn nöôùc caáp cho aên uoáng, sinh hoaït cuõng nhö an toaøn vi sinh vaät ñoái vôùi thöïc phaåm. Hình 1. Caùc caáu phaàn cuûa phaân tích nguy cô (Codex, 1999)[10] caùc chaát hoùa hoïc vaø caùc vi sinh vaät. Quy trình lyù thuyeát ñaùnh giaù nguy cô ñoái vôùi hoùa chaát vaø vi sinh vaät laø nhö nhau, tuy nhieân, veà khía caïnh ñaùnh giaù nguy cô thì vi sinh vaät khaùc vôùi caùc chaát ñoäc hoùa hoïc Hình 2. Caùc böôùc cuûa ñaùnh giaù nguy cô trong quy ôû moät soá ñieåm cô baûn sau ñaây: (1) khaû naêng bieán ñoåi trình phaân tích nguy cô (theo Haas, 1999) cuûa caùc daïng khaùc nhau cuûa moät maàm beänh veà khaû [11]. naêng gaây beänh, (2) möùc ñoä nguy hieåm coù theå taêng leân khi maàm beänh truyeàn qua nhieàu caù theå maéc QMRA bao goàm boán böôùc theo khung Phaân tích beänh khaùc nhau, (3) caùc maàm beänh nhìn chung nguy cô ñònh löôïng cuûa Vieän Khoa hoïc Quoác gia khoâng phaân boá lô löûng ñeàu trong moâi tröôøng nöôùc, Myõ, tuy nhieân thöôøng ñöôïc ñieàu chænh tuøy theo ñaëc (4) caùc maàm beänh coù theå truyeàn töø moät ngöôøi sang ñieåm cuûa caùc vi sinh vaät: nhieàu ngöôøi khaùc, töø ngöôøi laønh mang maàm beänh 1. Xaùc ñònh Yeáu toá nguy cô: Moâ taû yeáu toá vi sinh hay nhöõng ngöôøi oám vaø (5) xaùc suaát moät caù theå bò vaät vaø aûnh höôûng söùc khoeû, bao goàm caùc trieäu nhieãm maàm beänh hay maéc beänh tuøy thuoäc khoâng chæ chöùng, möùc ñoä nghieâm troïng vaø tyû leä töû vong do loaïi vaøo tình traïng söùc khoûe cuûa ngöôøi ñoù maø cuõng coøn vi sinh vaät naøy. Xaùc ñònh nhöõng nhoùm ñoái töôïng tuøy thuoäc vaøo löôïng maàm beänh vaø khaû naêng mieãn ngöôøi deã bò nhieãm beänh. dòch ñaõ coù [5]. 2. Ñaùnh giaù Lieàu-Ñaùp öùng: Moái quan heä giöõa Phaàn lôùn caùc vi sinh vaät trong moâi tröôøng laø lieàu (soá löôïng vi sinh vaät) phôi nhieãm vaø caùc taùc khoâng coù haïi hay thaäm chí coù lôïi cho söùc khoûe con ngöôøi, tuy nhieân moät soá loaøi laïi ñaëc bieät nguy hieåm ñoäng söùc khoûe gaây ra. Nhöõng soá lieäu töø caùc nghieân vaø chuùng coù theå toàn taïi trong thöïc phaåm vaø nöôùc. cöùu treân ngöôøi vaø ñoäng vaät cho pheùp xaây döïng Caùc taùc nhaân vi sinh naøy khaùc nhau raát nhieàu ôû nhöõng moâ hình toaùn hoïc nhaèm döï ñoaùn moái quan heä nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo, di chuyeån trong moâi lieàu-ñaùp öùng. tröôøng, quaù trình laây nhieãm nhöng ñeàu coù theå gaây 3. Ñaùnh giaù phôi nhieãm: Moâ taû ñöôøng truyeàn ra nhöõng caên beänh nghieâm troïng vaø coù theå daãn ñeán cho pheùp moät vi sinh vaät tieáp xuùc vôùi quaàn theå ngöôøi töû vong. Ñaùnh giaù nguy cô ñònh löôïng vi sinh vaät vaø gaây ra beänh dòch (qua thöïc phaåm, khoâng khí, (QMRA, Hình 2) söû duïng nhöõng phöông phaùp ñaùnh nöôùc uoáng, qua tieáp xuùc v.v. ). Xaùc ñònh quy moâ vaø giaù khaùch quan vaø soá lieäu khoa hoïc veà ñaëc ñieåm cuûa thôøi gian phôi nhieãm theo töøng ñöôøng truyeàn. Döï vi sinh vaät ñeå xaùc ñònh ôû lieàu löôïng naøo thì caùc vi ñoaùn soá ngöôøi phôi nhieãm vaø loaïi quaàn theå ngöôøi sinh vaät coù theå gaây haïi cho söùc khoeû con ngöôøi vaø chòu taùc ñoäng. ñaùnh giaù möùc ñoä taùc haïi maø chuùng coù theå gaây ra 4. Moâ taû nguy cô: Toång hôïp thoâng tin töø caùc [11]. QMRA thöôøng ñöôïc söû duïng ôû moät soá quoác gia böôùc 1, 2 vaø 3 vaøo trong moät moâ hình toaùn hoïc ñeå Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 75
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | tính toaùn, öôùc löôïng nguy cô: xaùc suaát xaûy ra moät chuyeån. QMRA laø moät coâng cuï höõu ích giuùp caùc keát quaû naøo ñoù nhö nhieãm beänh, oám, hay töû vong. nhaø quaûn lyù coù ñöôïc cô sôû khoa hoïc ñeå quaûn lyù Töø caùc böôùc 1, 2 vaø 3 seõ khoâng ñöa ra moät giaù trò nguy cô hieäu quaû. Tuy nhieân, theo ñieàu tra ñaùnh giaù duy nhaát maø laø moät khoaûng nhieàu giaù trò cho caùc nhu caàu ñaøo taïo chuyeân ngaønh Söùc khoûe moâi thoâng soá "phôi nhieãm, lieàu vaø yeáu toá nguy cô", nguy tröôøng (trong ñoù coù ñaùnh giaù nguy cô) taïi 17 cô caàn ñöôïc tính toaùn theo taát caû caùc giaù trò thoâng soá tænh/thaønh phoá cuûa Vieät Nam naêm 2007 cho thaáy naèm trong nhöõng khoaûng naøy. Moâ hình naøy ñöôïc goïi lónh vöïc ñaùnh giaù nguy cô coøn raát môùi meû, khoâng laø Phaân tích Monte Carlo vaø keát quaû laø moät khoaûng phaûi laø quy trình baét buoäc vaø hieän coøn thieáu caùn boä caùc nguy cô coù theå xaûy ra, bao goàm caùc tình huoáng ñöôïc ñaøo taïo veà lónh vöïc naøy [2]. Theâm vaøo ñoù, soá bình thöôøng vaø caû nhöõng tình huoáng xaáu nhaát. Ñaây lieäu phuïc vuï coâng taùc ñaùnh giaù phôi nhieãm coøn khaù laø nhöõng thoâng soá nguy cô maø nhöõng ngöôøi ra quyeát haïn cheá. Ñeå taêng cöôøng vieäc aùp duïng khung ñaùnh ñònh seõ tham vaán khi ñöa ra caùc chính saùch [6]. giaù naøy trong thöïc teá, caùc ban, ngaønh lieân quan caàn tieáp caän vôùi phöông phaùp naøy vaø coi ñaây laø moät 3. Thöïc traïng öùng duïng khung ñaùnh giaù coâng cuï quan troïng trong ñaùnh giaù vaø quaûn lyù caùc ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc, nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm, cuõng nhö coù moät keá hoaïch cuï theå ñeå hoaøn thieän heä thoáng veä sinh vaø thöïc phaåm cô sôû döõ lieäu veà chaát löôïng nöôùc, thöïc phaåm vaø Khoaûng 80% beänh taät laø coù lieân quan ñeán nöôùc beänh taät lieân quan. saïch, veä sinh moâi tröôøng vaø an toaøn veä sinh thöïc phaåm. Caùc vi sinh vaät cuõng nhö caùc chaát ñoäc haïi 4. Xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc veà ñaùnh trong nöôùc, moâi tröôøng vaø thöïc phaåm laø nguyeân giaù nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc nhaân cuûa haøng trieäu ca töû vong do tieâu chaûy haøng naêm treân theá giôùi. Söû duïng thöïc phaåm vaø nöôùc bò phaåm taïi Vieät Nam nhieãm baån vi sinh vaät vaø hoùa chaát coù theå daãn ñeán Keát quaû phaân tích, ñaùnh giaù nguy cô söùc khoeû ngoä ñoäc caáp tính vaø caùc beänh maõn tính. Moät soá hoùa do nöôùc vaø thöïc phaåm oâ nhieãm vi sinh laø cô sôû khoa chaát ñoäc haïi, ñoäc toá vi naám, vi khuaån, ñoäc toá vi hoïc ñeå thieát laäp hoaëc xem xeùt, ñieàu chænh tieâu chuaån khuaån, vi ruùt nhieãm vaøo thöùc aên, nöôùc uoáng tuy ôû nöôùc saïch vaø an toaøn thöïc phaåm phuïc vuï cho coâng lieàu löôïng thaáp nhöng vôùi thôøi gian daøi cuõng coù theå taùc thanh tra, giaùm saùt. Cho ñeán nay, taïi Vieät Nam gaây ra caùc beänh nguy hieåm nhö ung thö, roái loaïn hoaït ñoäng ñieàu tra xaùc ñònh nguy cô oâ nhieãm coøn chöùc naêng cuûa heä thaàn kinh, tieâu hoùa, tuaàn hoaøn cuûa mang tính chaát rieâng leû ôû caùc boä ngaønh khaùc nhau, cô theå. Hoaït ñoäng giaùm saùt an toaøn thöïc phaåm vaø chöa thaønh heä thoáng kieåm soaùt toaøn dieän caùc moái ñaùnh giaù nguy cô oâ nhieãm thöïc phaåm luoân laø haønh nguy neân thöôøng chöa ñuû cô sôû ñeå ñeà xuaát ñöôïc ñoäng thieát thöïc ñeå ñeà xuaát bieän phaùp phoøng traùnh bieän phaùp quaûn lyù. Coâng taùc ñaøo taïo vaø nghieân cöùu vaø haïn cheá caùc yeáu toá nguy cô aûnh höôûng ñeán söùc veà ñaùnh giaù nguy cô söùc khoûe moâi tröôøng noùi chung khoûe coäng ñoàng. vaø ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät trong ÔÛ nhieàu quoác gia ñang phaùt trieån, nôi maø phaân nöôùc vaø thöïc phaåm noùi rieâng coøn raát haïn cheá. Tröôùc vaø nöôùc thaûi khoâng ñöôïc xöû lyù moät caùch phuø hôïp, thöïc traïng ñoù, ñöôïc söï hoã trôï veà taøi chính töø hoaït nguy cô maéc beänh do phôi nhieãm vôùi vi sinh vaät ñoäng PAMS cuûa Trung taâm naêng löïc quoác gia veà trong phaân qua ñöôøng nöôùc vaø thöïc phaåm coù theå laø nghieân cöùu Baéc-Nam (NCCR North-South raát cao. Taïi Vieät Nam, thöïc haønh söû duïng nöôùc thaûi phoái hôïp vôùi vaø phaân ñoäng vaät chöa qua xöû lyù trong saûn xuaát Vieän Nhieät ñôùi Thuïy Syõ (Swiss TPH), nhoùm nghieân noâng nghieäp laø khaù khoå bieán. Do ñoù, coäng ñoàng daân cöùu ñeán töø tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Vieän Veä cö coù nguy cô cao bò phôi nhieãm vôùi caùc maàm beänh sinh Dòch teã Trung öông vaø Vieän Dinh döôõng ñaõ coù trong nöôùc sinh hoaït vaø thöïc phaåm. Quy trình phoái hôïp xaây döïng chöông trình, taøi lieäu vaø chuû QMRA ñoái vôùi caùc vi sinh vaät chuû yeáu tính toaùn caùc ñoäng môû khoùa hoïc veà "Ñaùnh giaù nguy cô söùc khoeû nguy cô tieàm aån do nhöõng maàm beänh coù trong lieân quan ñeán yeáu toá nguy cô vi sinh vaät trong moâi nguoàn nöôùc vaø thöïc phaåm, vai troø cuûa heä thoáng xöû tröôøng nöôùc vaø thöïc phaåm ôû Vieät Nam". Nhoùm lyù nöôùc hay quy trình cheá bieán thöïc phaåm trong nghieân cöùu ñöôïc hoã trôï veà maët kyõ thuaät cuûa caùc vieäc laøm giaûm noàng ñoä cuûa caùc maàm beänh vaø nguy chuyeân gia ñeán töø Vieän nghieân cöùu Gia suùc Quoác teá cô taùi oâ nhieãm trong quaù trình phaân phoái vaän (International Livestock Research Institute). Nhoùm 76 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | cuõng toå chöùc caùc cuoäc hoïp vaø hoäi thaûo laáy yù kieán chuyeân gia vaø caùc beân lieân quan veà khung chöông trình vaø noäi dung khoùa hoïc. Khoaù hoïc keùo daøi moät tuaàn ñaõ thu huùt 40 hoïc vieân (löïa choïn töø 77 ñôn ñaêng kyù, AÛnh 1) ñeán töø caùc Vieän nghieân cöùu, Tröôøng Ñaïi hoïc Y, Döôïc vaø Trung taâm Y teá quaän, huyeän, Trung taâm Y teá döï phoøng caùc tænh phía Baéc. Hoïc vieân cuûa khoùa hoïc ñöôïc chia thaønh nhoùm vaø thaûo luaän theo caùc baøi taäp tình huoáng AÛnh 1. Hoïc vieân vaø giaûng vieân khoùa hoïc. cuï theå, vôùi phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc. Noäi dung khoaù hoïc bao goàm caáu phaàn lyù thuyeát vaø caáu phaàn thöïc haønh trong phoøng thí nghieäm vaø taïi thöïc ñòa, chuû yeáu xoay quanh caùc vaán ñeà ñaùnh giaù nguy cô söùc khoeû moâi tröôøng do phôi nhieãm vôùi vi sinh vaät trong nöôùc thaûi vaø thöïc phaåm (AÛnh 2). Hoïc vieân ñöôïc hoïc caùch thöïc hieän ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm thoâng qua caùc böôùc: Xaùc ñònh yeáu toá nguy cô; Ñaùnh giaù lieàu- ñaùp öùng; Ñaùnh giaù phôi nhieãm; vaø Moâ taû nguy cô. Sau khoùa hoïc naøy, 2 hoïc vieân ñaõ thöïc hieän thaønh coâng 2 ñeà taøi luaän vaên thaïc syõ Y teá coâng coäng veà ñaùnh giaù nguy cô Salmonella trong thòt lôïn vaø ñaùnh giaù nguy cô phôi nhieãm vôùi asen trong nöôùc ngaàm taïi Haø Nam [1;3]. AÛnh 2. Hoïc vieân ñi thöïc ñòa taïi Haø Nam. Sau khi xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc, tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng ñaõ toå chöùc hoäi thaûo vôùi ñaïi dieän caùc ban ngaønh, caùc vieän nghieân cöùu vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc lieân quan vaøo thaùng 1/2011 ñeå giôùi thieäu veà caùch tieáp caän ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät vaø thaûo luaän höôùng hôïp taùc trong lónh vöïc 5. Lôøi caûm ôn ñaøo taïo vaø nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy. Hoäi thaûo cuõng nhaèm muïc ñích xaây döïng maïng löôùi veà ñaùnh Chuùng toâi chaân thaønh caûm ôn Trung taâm Quoác giaù nguy cô taïi Vieät Nam. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính gia veà Naêng löïc Nghieân cöùu Baéc-Nam (NCCR saùch vaø caùc nhaø nghieân cöùu ñaùnh giaù cao caùch tieáp North-South: caän naøy trong coâng taùc quaûn lyù nguy cô lieân quan tôùi thoâng qua döï aùn PAMS SEA-03, Vaên phoøng Toå chöùc vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm. Döïa treân boä taøi Y teá theá giôùi taïi Vieät Nam vaø Cuïc An toaøn Veä sinh lieäu giaûng daïy cuûa khoùa hoïc naøy, Cuïc An toaøn Veä Thöïc phaåm, Boä Y teá ñaõ hoã trôï kinh phí thöïc hieän. sinh Thöïc phaåm- Boä Y teá vaø Vaên phoøng Toå chöùc Y Chuùng toâi cuõng caùm ôn ThS. Nguyeãn Ngoïc Bích, teá theá giôùi taïi Haø Noäi ñaõ hoã trôï nhoùm nghieân cöùu ThS. Phaïm Ñöùc Phuùc, ThS. Buøi Thò Mai Höông, phaùt trieån thaønh cuoán saùch veà Ñaùnh giaù nguy cô vi ThS. Nguyeãn Thuùy Quyønh vaø CN. Nguyeãn Hoàng sinh vaät trong thöïc phaåm taïi Vieät Nam [4;7]. Nhung ñaõ ñoùng goùp cho söï thaønh coâng cuûa Döï aùn. Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 77
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU | Taøi lieäu tham khaûo 6. Medema, G. & Ashbolt, N. (2006), QMRA: its value for risk management. 1. Buøi Huy Tuøng (2011), Thöïc traïng oâ nhieãm Asen trong 7. Nguyeãn Vieät Huøng, Traàn Thò Tuyeát Haïnh, Phaïm Ñöùc nöôùc gieáng khoan duøng cho aên uoáng vaø nguy cô söùc khoûe cuûa Phuùc & Nguyeãn Ngoïc Bích (2011), Microbial risk ngöôøi daân xaõ Chuyeân Ngoaïi, Duy Tieân, Haø Nam naêm 2011, assessment in Vietnam: from training to policy. NCCR Söùc khoûe moâi tröôøng, Tröôøng ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Haø North-South: Noäi. south.unibe.ch/content.php/page/id/315, xem ngaøy 2. Khoa Söùc khoûe moâi tröôøng - Ngheà nghieäp (2007), Baùo caùo 6/10/2011. ñaùnh giaù nhu caàu ñaøo taïo ñònh höôùng Söùc khoûe moâi tröôøng - 8. U S (1997), Presidential/ Congressional Commission on Ngheà nghieäp, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Hanoi. Risk Assessment and Risk Management Washington. 3. Löu Quoác Toaûn (2011), Ñieàu kieän veä sinh an toaøn thöïc 9. National Health and Medical Research Council phaåm vaø löôïng giaù nguy cô söùc khoûe do nhieãm Salmonella (NHMRC), ARMCANZ & ANZECC (1996), Draft töø thòt lôïn taïi quaän Long Bieân - Haø Noäi, Söùc khoûe moâi tröôøng, Guidelines for Sewerage Systems: Use of Reclaimed Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Haø Noäi. Water, National Health and Medical Research Council. 4. Nguyeãn Coâng Khaån, Nguyeãn Vieät Huøng vaø coäng söï Agricultural and Resource Management Council of (2011), Ñaùnh giaù nguy cô vi sinh trong thöïc phaåm, NXB Y Australia and New Zealand. hoïc, Haø Noäi. Commonwealth Government, Canberra. 5. Hunter, P., Payment, P., Ashbolt, N. & Bartram, J. (2003) Assessment of risk. IN Dufour, A., Snozzi, M., 10. Codex Alimentarius Commission (1999), Principles and Koster, W., Bartram, J., Ronchi, E. & Fewtrell, L. (Eds.) guidelines for the conduct of Microbiological Risk Assessing microbial safety of drinking water: Improving Assessment. approaches and methods. Organisation for Economic Co- 11. Haas, C. N., Rose, J. B. & Gerba, C. P. (1999), operation and Development by IWA Publishing, WHO, Quantitative Microbial Risk Assessment, John Wiley & London. Sons, INC, New York. 78 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)