Nghiên cứu nồng độ axít uric huyết tương ở bệnh nhân đột quỵ não điều trị tại bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên

Nội dung text: Nghiên cứu nồng độ axít uric huyết tương ở bệnh nhân đột quỵ não điều trị tại bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên

1. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 NGHIÊN C ỨU N ỒNG ĐỘ AXÍT URIC HUY ẾT T ƯƠ NG Ở BỆNH NHÂN ĐỘT QU Ỵ NÃO ĐIỀU TR Ị TẠI BỆNH VI ỆN ĐA KHOA TRUNG ƯƠ NG THÁI NGUYÊN Tr ần V ăn Tu ấn*; V ươ ng Th ị Hồng Thúy**; Lê Th ị Quyên* Ph ạm Th ị Kim Dung*; Món Th ị Uyên H ồng* TÓM T ẮT Mục tiêu: xác định n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và m ột s ố yếu t ố nguy c ơ (YTNC) trên BN đột qu ỵ não ( ĐQN). Đối t ượng: 90 b ệnh nhân (BN) được ch ẩn đoán xác định là ĐQN điều tr ị nội trú t ại B ệnh vi ện Đa khoa Trung ươ ng Thái Nguyên từ 5 - 2015 đến 4 - 2016. Ph ươ ng pháp: nghiên c ứu mô t ả cắt ngang, ti ến c ứu. Kết qu ả: nồng độ axít uric huy ết t ươ ng trung bình ở th ể ch ảy máu não (CMN) là 379,59 ± 85,18 µmol/l và nh ồi máu não (NMN) 410,79 ± 92,21 µmol/l (p < 0,05). Nguy c ơ cao c ủa ĐQN là t ăng huy ết áp (78,9%), hút thu ốc lá (70%), u ống r ượu (45,6%). ĐQN x ảy ra ở nam nhi ều h ơn n ữ, nhóm tu ổi 50 - 70 chi ếm t ỷ lệ cao. Có m ối liên quan gi ữa n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và gi ới (p < 0,05). Có s ự khác bi ệt đáng k ể về nồng độ axít uric huy ết t ươ ng v ới thói quen hút thu ốc lá (p < 0,05). N ồng độ axít uric trung bình ở BN có t ăng huy ết áp cao h ơn nhóm không t ăng huy ết áp (p < 0,05). Kết lu ận: tăng axít uric là m ột y ếu t ố dự đoán s ớm, giúp tiên l ượng, d ự phòng ĐQN. * T ừ khóa: Đột qu ỵ não; Axít uric; Y ếu t ố nguy c ơ. A Research on Serum Uric Acid Concentration in Stroke Patients at Thainguyen Central General Hospital Summary Objectives: To determine the plasma uric acid concentration and some risk factors in stroke patients Subjects: 90 patients were diagnosed with stroke at Thainguyen Central General Hospital from 5 - 2015 to 4 - 2016. Methods: A cross-sectional, descriptive and prospective study. Results: The medium serum uric acid concentration in the haemorrhage patients was 85.18 ± 379.59 µmol/L and 410.79 ± 92.21 µmol/L in infarction patients (p < 0.05). High risks of stroke included hypertension (78.9%), smoking (70%), alcohol (45.6%). Stroke occurred in men more than in women, the ages from 50 to 70 year accounted for the high rate. There was a relationship between serum uric acid levels and gender with p < 0.05. There were significant differences in serum uric acid levels and smoking habits (p < 0.05). The average concentration of uric acid in hypertensive patients was higher than patients without hypertension (p < 0.05). Conclusion: Hyperuricemia was a predictable factor, which is helpful for prognosis and stroke prevention. * Key words: Stroke; Uric acid; Risk factors. * Tr ường ĐH Y Dược Thái Nguyên ** Tr ường Cao đẳng Y Thái Nguyên Ng ười ph ản h ồi (Corresponding): Tr ần V ăn Tu ấn (tranvantuanyktn(@yahoo.com) Ngày nh ận bài: 20/08/2016; Ngày ph ản bi ện đánh giá bài báo: 20/09/2016 Ngày bài báo được đă ng: 06/10/2016 30
2. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 ĐẶT V ẤN ĐỀ ch ụp c ắt l ớp vi tính ho ặc ch ụp c ộng Đột qu ỵ não là b ệnh n ặng, th ường g ặp hưởng t ừ (MRI) s ọ não xác định là ĐQN. ở ng ười cao tu ổi, có t ỷ lệ tử vong cao, * Tiêu chu ẩn lo ại tr ừ: ho ặc để lại di ch ứng n ặng n ề, ảnh h ưởng - BN ĐQN, nh ưng có b ằng ch ứng đến đời s ống, sinh ho ạt c ủa ng ười b ệnh, nhi ễm khu ẩn c ấp và m ạn. BN b ị bệnh tr ở thành gánh n ặng cho gia đình và xã gout. S ốt ho ặc đang điều tr ị thu ốc suy hội. Hi ện nay, tu ổi th ọ của ng ười dân gi ảm mi ễn d ịch, ung th ư và các b ệnh được nâng cao, v ấn đề ĐQN đã tr ở thành khác kèm theo. mối quan tâm l ớn c ủa y h ọc và y t ế cộng * Th ời gian và địa điểm: đồng. Chi phí cho điều tr ị, ch ăm sóc BN - Từ tháng 5 - 2015 đến 4 - 2016. ĐQN r ất t ốn kém nh ưng k ết qu ả đạt được - Địa điểm: Khoa Th ần kinh, B ệnh vi ện còn h ạn ch ế. Vi ệc ng ăn ng ừa ĐQN cùng Đa khoa Trung ươ ng Thái Nguyên. với vi ệc xác định các YTNC của ĐQN có th ể giúp xác định và đánh giá nguy c ơ 2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu. cao đối v ới ĐQN. T ăng axít uric huy ết * Thi ết k ế nghiên c ứu: ph ươ ng pháp tươ ng là m ột trong nh ững r ối lo ạn chuy ển mô t ả cắt ngang, ti ến c ứu. hóa, có liên quan ch ặt ch ẽ đến nhi ều * Ph ươ ng pháp ch ọn m ẫu: bệnh m ạn tính không lây nhi ễm nh ư nh ồi Tất c ả BN được h ỏi b ệnh, khám b ệnh máu c ơ tim, đột qu ỵ, đái tháo đường, và làm các xét nghi ệm c ận lâm sàng d ựa gout Để có bi ện pháp dự phòng thích theo m ẫu b ệnh án nghiên c ứu th ống nh ất. hợp, chúng tôi ti ến hành đề tài nh ằm: Xác định n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và m ột * Các ch ỉ tiêu nghiên c ứu: số YTNC trên BN ĐQN. - Tu ổi, giới, ngh ề nghi ệp. Các ch ỉ tiêu về kết qu ả ch ụp cắt l ớp vi tính và ch ụp ĐỐI T ƯỢNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP MRI. Các ch ỉ tiêu v ề xét nghi ệm huy ết NGHIÊN C ỨU học và sinh hoá máu: s ố lượng h ồng c ầu, 1. Đối t ượng nghiên c ứu. tỷ lệ huy ết s ắc t ố, s ố lượng b ạch c ầu, 90 BN được ch ẩn đoán xác định ĐQN, công th ức b ạch c ầu. Ch ỉ số sinh hoá điều tr ị nội trú t ại B ệnh vi ện Đa khoa máu: axít uric, glucose, ure, creatinin, các Trung ươ ng Thái Nguyên. ch ỉ số lipid. * Tiêu chu ẩn l ựa ch ọn: - Các YTNC: t ăng huy ết áp, b ệnh tim, - Lâm sàng: theo tiêu chu ẩn ch ẩn đoán đái tháo đường... ĐQN c ủa T ổ ch ức Y t ế Th ế gi ới (1990). * X ử lý s ố li ệu: - Cận lâm sàng: có hình ảnh t ổn Bằng ph ươ ng pháp th ống kê y h ọc th ươ ng t ươ ng ứng c ủa não trên hình ảnh ứng d ụng ph ần m ềm Epi.info 6.0. 31
3. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 KẾT QUẢ NGHIÊN C ỨU VÀ BÀN LU ẬN 1. Phân b ố BN theo tu ổi và gi ới. Bảng 1: Phân b ố BN theo gi ới và nhóm tu ổi c ủa ĐQN. Th ể Ch ảy máu não Nh ồi máu não Tổng Tu ổi n % n % n % 40 - 59 9 27,3 24 72,7 33 36,7 60 - 79 11 24,4 34 75,6 45 50,0 ≥ 80 3 25,0 9 75,0 12 13,0 Gi ới Nam 10 20,0 40 55,6 50 74,5 Nữ 13 32,5 27 44,5 40 25,5 BN ĐQN ch ủ yếu g ặp ở nhóm tu ổi 60 - 79 (50%), nhóm tu ổi 40 - 59 chi ếm t ỷ lệ th ấp hơn (36,7%). Nhóm > 80 tu ổi ít g ặp (13%). Trong đó, nam g ặp nhi ều h ơn n ữ. K ết qu ả này t ươ ng đồng v ới nghiên c ứu c ủa Bùi V ăn Tân: 40,4% BN ở nhóm tu ổi 50 - < 70 tu ổi bị ĐQN [2]. Không có s ự chênh l ệch đáng k ể về gi ới tính gi ữa 2 th ể ĐQN. 2. Các YTNC c ủa ĐQN. Bảng 2: Th ể CMN NMN Tổng Nguy c ơ n % n % n % Có 17 23,9 54 76,1 71 78,9 Tăng huy ết áp (THA) Không 6 31,6 13 68,4 19 21,1 Có 7 21,2 26 78,8 33 36,7 Đái tháo đường Không 16 31,6 41 71,9 57 63,3 Có 5 14,3 30 85,7 35 38,9 ĐQN tái phát Không 18 32,7 37 67,3 55 61,1 Có 0 0 0 0 0 0 Nh ồi máu c ơ tim Không 23 25,6 67 74,4 90 100 Có 19 22,0 32 78,0 41 45,6 Uống r ượu Không 14 28,6 35 71,4 49 54,4 Có 17 27 46 73 63 70,0 Hút thu ốc lá Không 6 22,2 21 77,8 27 30,0 Có 5 29,5 12 70,5 14 15,6 Tập th ể dục Không 18 24,7 55 75,3 73 81,1 YTNC cao nh ất c ủa ĐQN là THA (78,9%); trong đó CMN 23,9%; NMN 76,1%. Hút thu ốc lá 70%. Các YTNC khác chi ếm t ỷ lệ th ấp h ơn. K ết qu ả của chúng tôi phù h ợp với các nghiên c ứu khác, cho th ấy THA là YTNC hàng đầu c ủa ĐQN. Đồng th ời, THA th ường đi kèm rối lo ạn lipid, v ữa x ơ động m ạch, đái tháo đường, béo phì, l ạm d ụng rượu, hút thu ốc lá [3]. M ột s ố nghiên c ứu th ấy: THA làm thúc đẩy quá trình v ữa x ơ động m ạch [3, 7]. 32
4. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 3. N ồng độ axít uric huy ết t ươ ng ở BN ĐQN. Bảng 3: Nồng độ axít uric huy ết t ươ ng trung bình c ủa nhóm nghiên c ứu. Nông độ Axít uric (µmol/l) X ± SD p Th ể NMN (n = 67) 410,79 ± 92,21 CMN (n = 23) 379,59 ± 85,18 0,157 Axít uric là s ản ph ẩm cu ối cùng c ủa Kết qu ả này phù h ợp v ới các nghiên c ứu quá trình chuy ển hóa purine ở ng ười. khác đều cho r ằng n ồng độ axít uric huy ết Nồng độ axít uric huy ết t ươ ng t ăng liên tươ ng t ăng cao ở BN ĐQN liên quan đến quan v ới các b ệnh tim m ạch nh ư: THA, mức độ nặng c ủa di ch ứng và t ử vong. bệnh m ạch vành, b ệnh m ạch máu ngo ại Một s ố nghiên c ứu cho th ấy axít uric biên và ĐQN. Trong nghiên c ứu c ủa huy ết t ươ ng c ũng t ăng ở BN CMN. Tuy chúng tôi, n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng nhiên, t ăng mảng x ơ v ữa trong c ơ ch ế trung bình c ủa th ể NMN (410,79 ± 92,21 bệnh sinh c ủa NMN rõ ràng hơn, ở BN µmol/l) cao h ơn th ể CMN (379,59 ± 85,18 ĐQN th ể NMN lớn h ơn CMN, vì th ế kết µmol/l), khác bi ệt có ý ngh ĩa (p < 0,05). qu ả nghiên c ứu có giá tr ị hơn ở NMN [7, 9]. 4. Liên quan gi ữa n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và m ột s ố YTNC ở BN ĐQN. Bảng 4: Liên quan gi ữa n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và thói quen hút thu ốc, u ống r ượu. Th ể CMN NMN Axít uric Axít uric (µmol/l) p Thói quen (µmol/l) X ± SD X ± SD (n = 17) (n = 46) Có 421,35 ± 73,10 435,67 ± 100,05 Hút thu ốc lá (n = 6) (n = 21) > 0,05 Không 352,74 ± 83,70 388,05 ± 79,13 (n = 19) (n = 32) Có Uống 387,99 ± 96,11 401,62 ± 96,11 rượu, bia (n = 14) (n = 35) > 0,05 Không 355,78 ± 37,97 430,88 ± 109,81 Nghiên c ứu c ủa chúng tôi cho th ấy qu ả này phù h ợp v ới nghiên c ứu c ủa hút thu ốc lá là y ếu t ố nguy c ơ cao th ứ 2 Đinh V ăn Th ắng [7], nh ưng khác v ới k ết sau THA gây ĐQN. N ồng độ axít uric qu ả của Bùi Th ị Lan Vi [8]. Theo huy ết t ươ ng c ủa nhóm hút thu ốc cao Shinton, nguy c ơ ĐQN ở nam gi ới hút hơn nhóm không hút thu ốc, nh ưng khác thu ốc lá là 1,9 l ần đối v ới NMN và 2,5 bi ệt không có ý ngh ĩa v ới p > 0,05. Kết lần đối v ới CMN [10]. 33
5. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 Tỷ lệ nồng độ axít uric huy ết t ươ ng ở Bùi Th ị Lan Vi, ti ền s ử nghi ện r ượu g ặp ở nhóm có u ống r ượu và không u ống r ượu 15,4% BN NMN và 22,2% BN CMN [8]. khác nhau, đặc bi ệt trong t ừng th ể của Tỷ lệ này trong nhóm nghiên c ứu c ủa ĐQN. Nhóm NMN cao h ơn CMN, khác Hoàng Khánh [6] l ần l ượt là 3,98% và bi ệt không có ý ngh ĩa (p > 0,05). Theo 7,16%. Bảng 5: Liên quan gi ữa n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và THA, đái tháo đường . Th ể CMN NMN p Axít uric (µmol/l) Axít uric (µmol/l) Nguy c ơ X ± SD X ± SD Có (n = 17) (n = 54) 390,47 ± 84,75 412,90 ± 88,25 > 0,05 THA Không (n = 6) (n = 13) 348,03 ± 85,99 402,03 ± 110,70 Có (n=7) (n = 26) Đái tháo 399,95 ± 108,11 410,85 ± 107,81 > 0,05 đường Không (n = 16) (n = 41) 368,73 ± 72,07 410,75 ± 82,24 THA là YTNC hàng đầu gây ĐQN, bao ngh ĩa (p > 0,05). Nhi ều nghiên c ứu th ấy gồm c ả NMN và CMN. K ết lu ận này đã đái tháo đường là YTNC độc l ập c ủa được ch ứng minh nhi ều trong các nghiên ĐQN [3]. Th ực t ế, ng ười b ệnh b ị đái tháo cứu d ịch t ễ ĐQN ở trong và ngoài n ước. đường th ường mang nhi ều YTNC ĐQN Trong nghiên c ứu c ủa chúng tôi, THA là nh ư béo phì, THA, r ối lo ạn lipid máu và nguy c ơ cao nh ất (78,9%), khác bi ệt kháng insulin, làm cho quá trình x ơ v ữa không có ý ngh ĩa (p > 0,05). mạch di ễn ra nhanh h ơn. Nghiên c ứu c ủa Nồng độ axít uric huy ết t ươ ng trung Honolulu ch ỉ ra r ằng khi đường máu t ăng bình c ủa nhóm THA, đái tháo đường ở 11 mmol/l, nguy c ơ t ươ ng đối gây ĐQN th ể NMN và CMN khác bi ệt không có ý tăng 1,4 - 2 l ần. Bảng 6 : Liên quan gi ữa n ồng độ axít uric huy ết t ươ ng và r ối lo ạn lipid máu. Th ể CMN NMN p Nguy c ơ Axít uric ( X ± SD) Axít uric ( X ± SD) Có 398,99 ± 81,29 420,13 ± 89,25 < 0,05 Cholesterol Không 368,24 ± 91,76 398,55 ± 96,11 Có 416,57 ± 62,23 404,48 ± 105,30 > 0,05 Triglycerid Không 416,92 ± 91,47 416,92 ± 78,57 Có 386,53 ± 51,64 452,24 ± 101,79 < 0,05 HDL-C Không 377,14 ± 95,49 384,51 ± 75,68 Có 375,04 ± 94,79 410,33 ± 99,24 > 0,05 LDL-C Không 383,76 ± 79,49 411,10 ± 88,44 34
6. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 Để đánh giá r ối lo ạn lipid máu ở BN TÀI LI ỆU THAM KH ẢO ĐQN, chúng tôi làm xét nghi ệm định 1. Tr ươ ng Th ị Chiêu, Đặng Quang Tâm. lượng lipid máu thông qua các ch ỉ số Nghiên c ứu r ối lo ạn lipid máu ở BN tai bi ến cholestrerol, triglycerid, HDL-C, LDL-C. mạch máu não giai đoạn c ấp t ại B ệnh vi ện Đa Theo k ết qu ả nghiên c ứu, BN ĐQN có r ối khoa Trung ươ ng C ần Th ơ. T ạp chí Y h ọc lo ạn lipid chi ếm t ỷ lệ cao. N ồng độ axít Th ực hành. 2012, (783), s ố 9/2011, tr.7-10. uric trung bình c ủa BN NMN có r ối lo ạn 2. Lê Chuy ển, Hoàng Khánh, Nguy ễn H ải cholesterol máu là 420,13 ± 89,25 µmol/l Th ủy. Nghiên c ứu s ự bi ến đổi n ồng độ CRP huy ết thanh và bilan lipid ở BN NMN. T ạp chí và nhóm không r ối lo ạn 398,55 ± 96,11 Y h ọc Th ực hành. 2008, tr.359-364. µmol/l, ở BN CMN: nhóm có r ối lo ạn là 3. Tr ần Th ị Đoàn. Nghiên c ứu r ối lo ạn lipid 398,99 ± 81,29 µmol/l, nhóm không có r ối máu ở BN ti ền đái tháo đường. Luận v ăn lo ạn 368,24 ± 91,76 µmol/l, khác bi ệt có ý Th ạc s ỹ Y h ọc. Đại h ọc Y Hà N ội. 2011. ngh ĩa gi ữa nhóm có r ối lo ạn và không r ối 4. Nguy ễn Th ị Thúy H ằng. Nồng độ axít lo ạn lipid (p < 0,05). uric huy ết thanh trên BN THA nguyên phát. Tạp chí Y h ọc Th ực hành. 2009, s ố 1 (903), KẾT LU ẬN tr.41-44. - Nồng độ axít uric huy ết t ươ ng trung 5. Vi Qu ốc Hoàng. Nghiên c ứu m ột số YTNC bình c ủa nhóm nghiên c ứu: ở th ể CMN là ở BN tai bi ến m ạch máu não tai B ệnh vi ện Đa khoa Trung ươ ng Thái Nguyên. Lu ận v ăn 379,59 ± 85,18 µmol/l và NMN là 410,79 Th ạc s ỹ Y h ọc. Đại h ọc Y Thái Nguyên. 2001. ± 92,21 µmol/l, khác bi ệt có ý ngh ĩa th ống 6. Hoàng Khánh. Tình hình tai bi ến m ạch kê (p < 0,05). máu não t ại B ệnh vi ện Trung ươ ng Hu ế - Nguy c ơ cao hay g ặp nh ất c ủa ĐQN 5 n ăm (1989 - 1993). Trích trong góp ph ần là THA (78,9%), nhóm nguy c ơ cao th ứ 2 nghiên c ứu d ịch t ễ học tai bi ến m ạch máu là hút thu ốc lá (70%) và u ống r ượu não. Đề tài c ấp B ộ. 1994. tr.48-56. (45,6%). 7. Đinh V ăn Th ắng. Nghiên c ứu m ột s ố YTNC ở BN tai bi ến m ạch máu não t ại Khoa - Đột qu ỵ não x ảy ra ở nam nhi ều h ơn Th ần kinh B ệnh vi ện Thanh Nhàn. Lu ận v ăn nữ, t ập trung vào nhóm tu ổi 50 - 70. Bác s ỹ Chuyên khoa Cấp II. Đại h ọc Y Hà N ội. - Có m ối liên quan gi ữa n ồng độ axít 2007. uric huy ết t ươ ng và gi ới (p < 0,05). 8. Bùi Th ị Lan Vi. Kh ảo sát t ần su ất các - Không có s ự khác bi ệt gi ữa n ồng độ YTNC tai bi ến m ạch não. Y h ọc TP. Hồ Chí Minh. 2005, t ập 9, s ố 1, tr.298-303. axít uric huy ết t ươ ng v ới các nhóm tu ổi 9. Bonora E, Targher G, Zenere MB et al. (p > 0,05). Relationship between uric acid concentration - Không th ấy m ối liên quan gi ữa n ồng and cardiovascular risk factors in young men. độ axít uric v ới thói quen u ống r ượu bia. Role of obesity and central fat distribution. - Có s ự khác bi ệt đáng k ể gi ữa n ồng The Verona Young Men Atherosclerosis Risk Factors Study. Int J Obes Relat Metab độ axít uric huy ết t ươ ng v ới thói quen hút Disord. 1996, 20 (11), pp.975-980. thu ốc lá (p < 0,05). 10. Shinton R, Beevers G. Meta-analysis - Nồng độ axít uric trung bình ở BN of relation between cigarette smoking and THA cao h ơn nhóm không THA (p < 0,05). stroke. BMJ. 1989, Vol 298, pp.789-794. 35