Nghiên cứu lấy đa tạng, ghép thận, ghép tụy trên chó tại bộ môn phẫu thuật thực hành, học viện quân y

Nội dung text: Nghiên cứu lấy đa tạng, ghép thận, ghép tụy trên chó tại bộ môn phẫu thuật thực hành, học viện quân y

1. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 NGHIÊN CỨU LẤY ĐA TẠNG, GHÉP THẬN, GHÉP TỤY TRÊN CHÓ TẠI BỘ MÔN PHẪU THUẬT THỰC HÀNH, HỌC VIỆN QUÂN Y Trịnh Cao Minh*; Trịnh Hoàng Quân*; Nguyễn Quang Trung* Đỗ Xuân Hai*; Phạm Quốc Đại*; Ngô Thị Đông*; Trần Ngọc Anh* và CS TÓM TẮT Với 30 ca phẫu thuật ghép tạng thực nghiệm trên chó, Bộ môn Phẫu thuật Thực hành, Học viện Quân y đã xây dựng được quy trình chuẩn bị cho ghép tạng thực nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế hiện tại của Việt Nam. Đã xây dựng được quy trình kỹ thuật ngoại khoa ghép tụy một phần trên chó, là phẫu thuật lần đầu được thực hiện tại Việt Nam. Bộ môn Phẫu thuật Thực hành đã xây dựng được quy trình kỹ thuật ngoại khoa ghép thận trên chó phù hợp với thực tế lâm sàng hơn so với quy trình ghép thận trên chó trước đây. Những thành công này sẽ là tiền đề cho việc nghiên cứu phẫu thuật ghép tạng mà Việt Nam chưa làm được và cung cấp mô hình huấn luyện phẫu thuật viên ghép tạng trong tương lai. * Từ khóa: Ghép tạng thực nghiệm; Ghép tụy; Ghép thận. STUDY OF MULTIORGAN PRESERVATION, KIDNEY AND PANCREAS TRANSPLANTATION ON DOGS AT DEPARTMENT OF PRACTICAL AND EXPERIMENTAL SURGERY, MILITARY MEDICAL UNIVERSITY SUMMARY With 30 cases of experimental organ transplantation, Department of Practical and Experimental Surgery, Military Medical University has constructed an experimental organ transplantation preparation protocol which is suitable for present conditions of Vietnam. Completely independent and ingeniously, we have built surgical procedure of partial pancreas transplantation on dogs, which has been done for the first time in Vietnam. We has also constructed the surgical protocol of experimental kidney transplantation which is more suitable with real clinical situation than previous experimental kidney transplantation protocols. These successes will be preconditions for the realization of other organ transplantations which have not done in Vietnam and will provide models for the training of organ transplantation surgeons in the future. * Key words: Experimental organ transplantation; Pancreas transplantation; Kidney transplantation. * Học viện Quân y Phản biện khoa học: PGS. TS. Ngô Văn Hoàng Linh PGS. TS. Hoàng Mạnh An 57
2. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 ĐẶT VẤN ĐỀ ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Ghép tạng là một thành tựu lớn của y học trong thế kỷ 20. Muốn ghép tạng thành 1. Đối tƣợng nghiên cứu. công cần phải có một đội ngũ cán bộ y tế 10 cuộc mổ, sử dụng 30 con chó (mỗi cuộc được đào tạo chuyên sâu và trên hết là cần mổ cần 01 con lấy đa tạng, 01 con ghép tụy có cơ chÕ chỉ huy phối hợp chặt chẽ, kịp và 01 con ghép thận). Chó có trọng lượng từ thời giữa các bộ phận. Để chuẩn bị cho ghép tạng trên người tại Việt Nam, các nhà 12 - 15 kg, không phân biệt đực cái. khoa học đã bắt đầu ghép tạng thực 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. nghiệm từ những năm 1960 - 1970 nhằm - Phương pháp quan sát phân tích. rèn luyện đội ngũ và xây dựng quy trình kỹ thuật cần thiết. Đây là một bước đi đúng - Phẫu thuật thực nghiệm cấp tính: mổ đắn, phù hợp. Lịch sử các chuyên ngành lấy đa tạng theo phương pháp truyền dịch ghép tạng trên thế giới đều bắt đầu bằng nhanh, truyền rửa tại chỗ, kết hợp phẫu tích việc ghép thực nghiệm trên động vật. lại khi bảo quản, ghép tụy một phần theo Bộ môn Phẫu thuật Thực hành, Học viện phương pháp ghép tụy khác chỗ (vào hố Quân y là cơ sở thực nghiệm đã thực hiện chậu phải), ghép thận theo phương pháp thành công nhiều loại ghép tạng thực nghiệm ghép thận khác chỗ (vào hố chậu phải). như ghép thận trên chó, ghép gan trên lợn, ghép tim trên lợn, ghép tim trên chuột, ghép thận trên chuột. Tuy vậy, luôn luôn có hai KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ thách thức lớn đặt ra. Một là, xây dựng các BÀN LUẬN mô hình ghép tạng phù hợp cho việc huấn luyện, đào tạo phẫu thuật viên ghép tạng. 1. Xây dựng quy trình chuẩn bị, phục Hai là, nghiên cứu mô hình cho phẫu thuật vụ cho ghép tạng thực nghiệm phù hợp ghép vẫn chưa được thực hiện tại Việt Nam với điều kiện thực tế của Việt Nam. như ghép tụy, ghép khối tim-phổi, ghép ruột * Kết quả nghiên cứu: Để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình Điều kiện quyết định để có thể tiến hành và chuẩn bị sẵn sàng cho những nghiên cứu sau này, chúng tôi tiến hành đề tài này ghép tạng thực nghiệm là phải có cơ sở vật nhằm mục tiêu: chất đủ đáp ứng nhu cầu tối thiểu của phẫu - Xây dựng quy trình chuẩn bị, phục vụ thuật ghép tạng. Chúng tôi đã tổ chức hệ cho ghép tạng thực nghiệm phù hợp với thống các phòng chức năng như phòng nuôi điều kiện thực tế của Việt Nam. động vật, phòng chuẩn bị, phòng nghỉ cho - Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại người tham gia Phòng mổ thực nghiệm khoa lấy đa tạng trên chó. được trang bị như một phòng mổ thực sự. - Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại Có máy gây mê, máy hút dành cho trường khoa ghép tụy bán phần trên chó. hợp muốn phẫu thuật vào lồng ngực và tiến - Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại hành lấy đa tạng, có máy tuần hoàn ngoài khoa ghép thận trên chó. 60
3. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 cơ thể. Diện tích phòng mổ đủ rộng để có thể cho sự thành công của nghiên cứu ghép tiến hành ít nhất 2 ca mổ đồng thời. tạng tại Học viện Quân y. Tuy vậy, thực trạng trang thiết bị cũng như con người của Trước khi tiến hành thực nghiệm, xác Bộ môn tại thời điểm này vẫn còn kém xa định rõ các quy trình sẽ làm, có hệ thống sổ so với thế giới, cần phải tiếp tục bổ sung và sách quản lý theo dõi phù hợp. Sắp xếp xây dựng thêm. nhân sự trong cuộc ghép tạng, chia thành các kíp hoạt động, có quy định chức năng, 2. Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại nhiệm vụ rõ ràng trước mổ. khoa lấy đa tạng trên chó. Bộ môn Phẫu thuật Thực hành, Học viện * Kết quả nghiên cứu: Quân y có cơ sở vật chất và nhân sự cho 10 cuộc mổ lấy đa tạng đều sử dụng kỹ nghiên cứu ngoại khoa thực nghiệm nói thuật truyền rửa đa tạng nhanh, tại chỗ. chung và ghép tạng nói riêng vào loại tốt Đặc trưng của kỹ thuật này là phẫu tích tối nhất của Việt Nam. Các đơn vị khác hoặc là thiểu các mạch máu để đặt dây truyền dịch, hoàn toàn không có cơ sở thực nghiệm truyền dịch làm lạnh các tạng tại chỗ trong hoặc không phải là cơ sở chuyên trách như khoang ngực và khoang bụng, sau đó, lấy Bộ môn. Đây là yếu tố quan trọng đóng góp tất cả tạng ra và phẫu tích bên ngoài. Hình 1: Đường mổ và sơ đồ đặt dây truyền dịch. 61
4. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 - Đường mổ: mở một đường dọc giữa suốt phân chia ra hai ĐM chậu, nếu điều kiện từ cán xương ức đến trên xương mu. Mở cho phép, đặt một cannul nữa vào TM mạc ngực bằng cách cưa dọc xương ức, mở bụng treo tràng dưới. theo cách thông thường. Đặt banh tự động. - Truyền dịch: thắt TM chủ trên, cắt TM - Đặt các dây truyền dịch: bóc tách, cô chủ dưới để thoát máu và làm xẹp tim phải. lập tĩnh mạch (TM) chủ trên, TM chủ dưới. Kẹp ĐM chủ và bắt đầu truyền dịch liệt tim. Phẫu tích động mạch (ĐM) phổi phải, bóc Rạch mở rộng rãi tiểu nhĩ trái để làm giảm tách ra khỏi ĐM chủ và TM chủ trên. Phẫu áp tim trái. Truyền rửa phổi bằng dung dịch tích giải phóng ĐM chủ và chuẩn bị chỗ cho 4°C. Khi bắt đầu truyền rửa tim, phổi, tiến đặt clamp ĐM chủ. Tiêm heparin liều 250 - hành kẹp ĐM chủ ở trên ĐM thân tạng và 300 đơn vị/kg cân nặng. ĐM chủ được đặt bắt đầu truyền dung dịch lạnh qua ĐM chủ kim truyền dịch liệt tim theo cách thông dưới và qua TM mạc treo tràng dưới. Trong thường. Tại chỗ chia đôi của ĐM phổi, đặt lúc truyền dịch lạnh, tiếp tục phẫu tích các một cannul kim loại cong, đường kính 6,5 thành phần khác của gan. mm (cannul Sarns - Ann Arbor, MI) và cố - Bóc tách lấy các tạng: lấy tạng thành định lại bằng một mối túi. Tại ổ bụng, bộc lộ từng khối, đem ra ngoài để tiếp tục truyền và đặt cannul vào ĐM chủ ở ngay trên chỗ rửa và phẫu tích. Hình 2: Các tạng được lấy thành từng khối. 61
5. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 Lấy một khối tim, gồm phổi và các tổ lưu ý là kích thước mạch máu của chó nhỏ chức dính vào nó ra khỏi lồng ngực, đem ra hơn so với người trưởng thành, cần chọn bàn rửa bảo quản (hình 2a). dụng cụ phù hợp. Giải phẫu vùng bụng của Nếu lấy cả gan, tụy, thận, sẽ lấy cả khối chó có một số điểm khác biệt so với người, gồm gan, tụy - tá tràng và 2 thận (hình 2b). nhưng không ảnh hưởng nhiều đến quy trình Trường hợp không lấy gan mà chỉ lấy tụy, kỹ thuật ngoại khoa. thận, lấy tụy - tá tràng - lách thành một khối 3. Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại (hình 2c) và 2 thận thành một khối (hình 2d). khoa ghép tụy bán phần trên chó. Sau khi lấy khối tổ chức, đặt vào chậu có dung dịch lạnh và bắt đầu bóc tách. Xác * Kết quả nghiên cứu: định rõ mạch máu và tạo hình nếu cần thiết. 10 cuộc mổ ghép tụy bán phần trên 10 ca phẫu thuật lấy đa tạng trên chó chó đều sử dụng kỹ thuật ghép tụy vào hố đều tiến hành thành công. Một số điểm cần chậu phải. Hình 3: Mô hình ghép tụy một phần. Trong đó, ĐM lách của tụy ghép được khâu nối tận-bên với ĐM chậu, TM lách của tụy ghép được khâu nối tận-bên với TM chậu. Mỏm cụt tụy cắm vào bàng quang. Qua 10 ca thực nghiệm cho thấy, mô hình ghép tụy một phần có thể thực hiện trên chó. Đây là kỹ thuật thực hiện lần đầu tiên tại Việt Nam. Khâu nối mạch máu trong kỹ thuật này tương đối khó, đòi hỏi phẫu thuật viên phải có trình độ cao và rèn luyện nhiều. 4. Xây dựng quy trình phẫu thuật ngoại khoa ghép thận trên chó. * Kết quả nghiên cứu: 62
6. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 10 cuộc mổ ghép thận trên chó đều sử dụng kỹ thuật ghép thận vào hố chậu phải. Hình 4: Mô hình ghép thận. Trong đó, ĐM thận ghép được khâu nối vật. Bộ môn đã độc lập xây dựng được quy tận-bên với ĐM chậu, TM thận ghép khâu trình kỹ thuật ngoại khoa ghép tụy một phần nối tận-bên với TM chậu. Niệu quản cắm trên chó, là phẫu thuật lần đầu được thực vào bàng quang. hiện tại Việt Nam. Chúng tôi cũng xây dựng Ghép thận trên chó đã từng được thực được quy trình kỹ thuật ngoại khoa ghép thận hiện tại Việt Nam. Ở những nghiên cứu trên chó phù hợp với thực tế lâm sàng hơn trước, thận được ghép trong ổ bụng, ĐM so với quy trình ghép thận trên chó trước đây. thận được nối tận-tận với ĐM cùng hay ĐM TÀI LIỆU THAM KHẢO chậu trong. Qua 10 ca thực nghiệm của nghiên cứu này đã xây dựng được một mô 1. Trịnh Hoàng Quân, Trịnh Cao Minh. Bước đầu đánh giá kết quả bảo quản tim trong ghép hình giống với thực tế lâm sàng hơn. Đây là tim thực nghiệm. Tạp chí Y - Dược học Quân mô hình phù hợp cho đào tạo và rèn luyện sự. 2009, số 3, tr.25-29. phẫu thuật viên ghép tạng. 3. Đặng Ngọc Hùng và CS. Nghiên cứu ghép KẾT LUẬN tim thực nghiệm tại Bệnh viện 103, Học viện Quân y. Tạp chí Y - Dược học Quân sự. 2009, Bộ môn Phẫu thuật Thực hành, Học viện số 3, tr.16-24. Quân y đã xây dựng được quy trình chuẩn 4. DKC Cooper and R.P. Lanza. Heart bị, phục vụ cho ghép tạng thực nghiệm, phù Transplantation. 1984. hợp với điều kiện thực tế hiện tại của Việt 5. Baumgartner et al. Heart and Heart - Lung Nam. Trong tương lai, chắc chắn quy trình Transplantation. 1990. sẽ phải sửa đổi cho phù hợp với sự tiến bộ 6. Sara J, Shumway, Norman E. Shumway. của điều kiện trang thiết bị, đặc biệt, với sự Thoracic Transplantation. 1995. tiến bộ về hiểu biết và quan điểm của phẫu 7. Michael W, Mulholland et al. Greenfield's thuật viên đối với việc phẫu thuật trên động surgery: Scientific Principles and Practice. 2011. 63
7. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2012 2