Nghiên cứu điều trị lót sàn hốc mắt bằng vật liệu titanium

Nội dung text: Nghiên cứu điều trị lót sàn hốc mắt bằng vật liệu titanium

1. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sô sè 9-2016 NGHIÊN C ỨU ĐIỀU TR Ị LÓT SÀN H ỐC M ẮT B ẰNG VẬT LI ỆU TITANIUM Tri u Ng c Di p*; Tr n Đình Minh Huy**; Nguy n Thanh Nam** TÓM T ẮT Mục tiêu: đánh giá k ết qu ả ban đầu điều tr ị lót sàn h ốc m ắt b ằng v ật li ệu titanium. Đối t ượng và ph ươ ng pháp: ti ến c ứu mô t ả 25 tr ường h ợp gãy sàn h ốc m ắt được ghi nh ận tình tr ạng tr ước và 3 tháng sau lót sàn b ằng m ảnh ghép titanium. Kết qu ả: t ỷ l ệ kh ỏi m ắt th ụt 47,62%; kh ỏi mắt th ấp 47,06%. C ải thi ện song th ị và v ận nhãn chi ếm t ỷ l ệ khá cao: 73,68% b ệnh nhân (BN) hết song th ị, t ỷ l ệ BN không còn gi ới h ạn v ận nhãn lên và xu ống l ần l ượt là 64,29% và 52,94%. Bi ến ch ứng ph ẫu thu ật hi ếm g ặp và kh ỏi hoàn toàn sau điều tr ị. Kết lu ận: điều tr ị lót sàn h ốc mắt b ằng v ật li ệu titanium là m ột ph ươ ng pháp an toàn và hi ệu qu ả cao. * T ừ khóa: Gãy sàn h ốc m ắt; Ph ẫu thu ật lót sàn h ốc m ắt; M ảnh titanium. Study of Floor Reconstruction Surgery in Treatment of Blow-out Fracture with Titanium Plates Summary Objectives: To evaluate initial treatment of blow-out fracture with titanium plates. Subjects and methods: Prospective study with 25 cases of blow-out fracture which were reconstructed by using the titanium plates and recorded the documents before and after 3 months of surgery. Results: The recovery rate from enophthalmos was 47.62% and from hypo-ophthalmos was 47.06%. The recovery rate from diplopia was 73.68%, from reduced upper and lower ocular motility was relatively 64.29% and 52.94%. Surgical complications were rare and well recovered through time under observation. Conclusion: Treatment of floor reconstruction with titanium plates is a high efficacy and safety method. * Key words: Blow-out fracture; Floor reconstruction surgery; Titanium plates. ĐẶT V ẤN ĐỀ ch ắc, mang l ại hi ệu qu ả cao. T ại Vi ệt Nam, titanium đã được B ệnh vi ện M ắt Thành Gãy sàn h ốc m ắt là m ột ch ấn th ươ ng ph ố H ồ Chí Minh ứng d ụng trong điều tr ị ph ổ bi ến khi l ực tác động vào t ầng giữa gãy sàn h ốc m ắt t ừ n ăm 2004, tuy nhiên mặt, ảnh h ưởng n ặng n ề đến ch ức n ăng đến nay v ẫn ch ưa có báo cáo hi ệu qu ả th ị giác c ũng nh ư th ẩm m ỹ. Ph ẫu thu ật lót điều tr ị. Do đó, chúng tôi th ực hi ện nghiên sàn h ốc m ắt là ph ươ ng pháp điều tr ị t ối cứu: Điều tr ị lót sàn h ốc m ắt b ằng v ật li ệu ưu v ới các lo ại v ật li ệu t ự thân và t ổng titanium v ới mong mu ốn đem l ại nh ững s ố hợp khác nhau. Lót sàn b ằng m ảnh ghép li ệu đầu tiên v ề t ỷ l ệ c ải thi ện tri ệu ch ứng titanium có nhi ều ưu điểm nh ư v ật li ệu d ễ cũng nh ư các bi ến ch ứng ph ẫu thu ật c ủa tìm, ít th ải ghép và kh ả n ăng c ố định v ững ph ươ ng pháp này. * Đại h ọc Y D ược TP. H ồ Chí Minh ** BÖnh viÖn M¾t TP. Hå ChÝ Minh Ng i ph n h i (Corresponding): NguyÔn Thanh Nam (drnam49(@yahoo.com) Ngày nh n bài: 20/06/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 30/07/2016 Ngày bài báo đc đă ng: 21/11/2016 190
2. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 ĐỐI T ƯỢNG PH ƯƠ NG PHÁP Ghi nh ận đặc điểm lâm sàng t ại 4 th ời NGHIÊN C ỨU điểm tr ước và sau ph ẫu thu ật: m ắt ch ấn 1. Đối t ượng nghiên c ứu. th ươ ng, th ị l ực (khám theo b ảng snellen, BN gãy sàn h ốc m ắt khám và điều tr ị chia theo b ảng phân lo ại c ủa WHO), tri ệu lót sàn b ằng v ật li ệu titanium t ừ tháng ch ứng t ại ch ỗ (phù, tê), độ th ụt m ắt ( đo 1 - 2015 đến h ết tháng 4 - 2015 t ại Khoa bằng th ước hertel, m ốc định tính 2 mm), Tạo hình Th ẩm m ỹ - Th ần kinh Nhãn khoa, độ h ạ m ắt ( đo trên lâm sàng, m ốc định Bệnh vi ện M ắt Thành ph ố H ồ Chí Minh. tính 1 mm), h ạn ch ế v ận nhãn lên xu ống * Tiêu chu ẩn ch ọn m ẫu: (đo trên lâm sàng, phân theo Egbert 2009 thành 4 độ h ạn ch ế), song th ị (khám trên - BN được ch ẩn đoán xác định gãy sàn lâm sàng, phân thành 3 h ướng nguyên phát, hốc m ắt b ằng phim ch ụp c ắt l ớp điện toán lên, xu ống). (CT-scan). Ghi nh ận bi ến ch ứng ph ẫu thu ật t ại - BN có ch ỉ định và được ph ẫu thu ật lót 3 th ời điểm sau ph ẫu thu ật. sàn b ằng titanium. * Tiêu chu ẩn lo ại tr ừ: KẾT QU Ả NGHIÊN C ỨU VÀ - Đang có b ệnh lý ti ến tri ển khác t ại m ắt. BÀN LU ẬN - Các bi ểu hi ện lâm sàng được gi ải 1. Đặc điểm d ịch t ễ. thích do nguyên nhân khác kèm theo v ới * Tu ổi: ch ấn th ươ ng nh ư li ệt dây th ần kinh v ận nhãn, tân sinh. Tu ổi trung bình c ủa m ẫu nghiên c ứu là 30. BN nh ỏ tu ổi nh ất 16, l ớn tu ổi nh ất 55. - Bệnh án không đầy đủ do không tái 100% BN ở độ tu ổi lao độ ng. Kết qu ả trên khám, theo dõi theo l ịch. không chênh l ệch nhi ều so v ới các nghiên 2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu. cứu ở châu Á nh ư Tr ần K ế T ổ (2009) [1] * Thi ết k ế nghiên c ứu: ti ến c ứu mô t ả có tu ổi trung bình 28, Lin (2007) [4] là 24. hàng lo ạt ca. Ở các n ước Âu M ỹ, độ tu ổi trung bình * C ỡ mẫu: cao h ơn nh ư Matin Gosau (2010) [5] là Tất c ả BN tho ả mãn tiêu chu ẩn ch ọn 43,7 tu ổi, Bartoli (2014) [3] 37,2 tu ổi. Tuncer mẫu trong th ời gian t ừ tháng 1 - 2015 đến (2007) [68] 34,2 tu ổi. hết tháng 4 - 2015 t ại Khoa T ạo hình Th ẩm * Gi ới: mỹ - Th ần kinh Nhãn khoa, B ệnh vi ện M ắt Nam chi ếm 68%, cao h ơn so v ới n ữ Thành ph ố H ồ Chí Minh. (32%). K ết qu ả t ươ ng t ự v ới các nghiên * Quy trình nghiên c ứu: cứu khác nh ư Tr ần K ế T ổ (2009) [1] v ới Ch ọn b ệnh án đủ tiêu chu ẩn vào m ẫu nam 75,8%; c ủa Martin Gosau (2010) [5] nghiên c ứu. là 83,1%. Điều này được lý gi ải do nam Ghi nh ận đặc điểm d ịch t ễ: gi ới, tu ổi, gi ới th ường điều khi ển ph ươ ng ti ện giao ngh ề nghi ệp, tình hu ống ch ấn th ươ ng, thông v ới t ốc độ cao h ơn, d ễ gây tai n ạn, th ời gian can thi ệp. nhi ều nguy c ơ gây xung đột d ẫn đến hành vi b ạo l ực h ơn so v ới n ữ. 191
3. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sô sè 9-2016 * Tình hu ống ch ấn th ươ ng: gãy đơ n thu ần. Độ ph ức t ạp c ủa ch ấn Tai n ạn giao thông chi ếm t ỷ l ệ cao th ươ ng liên quan nhi ều đến l ực tác động nh ất (72%), t ấn công b ạo l ực 16% và tai và tình hu ống ch ấn th ươ ng. Do ở Vi ệt nạn lao động 3%. Nghiên c ứu c ủa chúng Nam ph ần l ớn BN b ị tai n ạn giao thông tôi phù h ợp v ới các nghiên c ứu khác nên l ực va ch ạm m ạnh, gây th ươ ng t ổn trong n ước v ề t ỷ l ệ v ỡ sàn do tai n ạn giao nặng n ề h ơn nhi ều. thông chi ếm ưu th ế nh ư Tr ần K ế T ổ (2009) * Bi ểu hi ện t ại ch ỗ: [1] 85,8%; Tr ịnh Xuân Trang (2009) [2] 78%. 88% BN trong nghiên c ứu không có Ở n ước ngoài, v ỡ sàn h ốc m ắt do tai n ạn các bi ểu hi ện phù hay t ụ máu h ốc m ắt. sinh ho ạt và t ấn công b ạo l ực chi ếm t ỷ l ệ Do ph ần l ớn BN đến mu ộn, d ấu hi ệu t ại cao h ơn. Nguyên nhân khác bi ệt là do tình ch ỗ đã ổn. Điều này giúp th ăm khám đánh hình giao thông c ủa n ước ta l ưu thông giá chính xác h ơn độ th ụt và độ hạ nhãn c ầu. bằng xe máy là ch ủ y ếu, ch ấp hành quy * Ch ấn th ươ ng th ần kinh: định an toàn giao thông còn ch ưa cao. 64% BN có tê và d ị c ảm d ọc theo vùng * Th ời gian can thi ệp: phân b ố c ủa th ần kinh d ưới h ốc. 16% BN 88% BN được can thi ệp ph ẫu thu ật đột ng ột gi ảm th ị l ực bên ch ấn th ươ ng, mu ộn > 14 ngày t ừ lúc ch ấn th ươ ng. RAPD (+). T ỷ l ệ ch ấn th ươ ng th ần kinh Mu ộn h ơn r ất nhi ều so v ới các nghiên dưới h ốc theo Yilmaz (2007) [7] là 69%, cứu trên th ế gi ới nh ư Martin Gosau tê gi ảm d ần theo th ời gian n ếu không đứt (2010) [5] t ại Đức là 2,9 ngày; Bartoli lìa dây th ần kinh. T ỷ l ệ ch ấn th ươ ng th ần (2014) [3] t ại Ý là 3 ngày. Lý gi ải cho s ự kinh th ị theo Ben (2009)16%. can thi ệp ch ậm tr ễ này là do BN th ường * M ắt th ụt - m ắt th ấp: có nhi ều ch ấn th ươ ng ph ối h ợp, ph ải x ử trí ở các chuyên khoa ngo ại th ần kinh, Tỷ l ệ m ắt th ụt 84% v ới m ức th ụt trung ph ẫu thu ật hàm m ặt tr ước. bình 2,66 ± 0,27 mm. T ỷ l ệ m ắt th ấp 68% với độ h ạ trung bình 1,18 ± 0,22 mm. 2. Đặc điểm lâm sàng. Chúng tôi phân tích h ồi quy m ối t ươ ng * M ắt ch ấn th ươ ng: quan gi ữa m ắt th ụt và m ắt th ấp theo Mắt ph ải và trái ch ấn th ươ ng t ươ ng ph ươ ng trình tuy ến tính: đươ ng nhau, l ần l ượt là 52% và 48%. Mức độ m ắt th ấp = -0,626 + 0,679 x Nghiên c ứu c ủa Hosal (2002), Wang (2010) mắt th ụt (R 2 = 0,58). cũng cho k ết qu ả t ươ ng t ự. Kết qu ả này phù h ợp v ới k ết lu ận c ủa * Ki ểu gãy: nhi ều nghiên c ứu tr ước đây v ề m ối t ươ ng 56% gãy sàn ph ối h ợp v ới các thành quan thu ận gi ữa độ th ụt và h ạ nhãn c ầu. khác g ồm: 9 BN gãy thành trong, 3 BN Với ph ươ ng trình tuy ến tính có h ệ s ố t ự gãy thành ngoài, 2 BN gãy thành trong, do âm nên t ỷ l ệ m ắt th ấp ít h ơn khi l ấy thành ngoài và x ươ ng gò má. Nghiên c ứu mốc đị nh tính 2 mm cho m ắt th ụt và 1 mm của Gosau (2010) cho k ết qu ả có đến 73,4% cho m ắt th ấp. 192
4. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 * Song th ị: * H ạn ch ế v ận nhãn: Đa s ố BN g ặp tình tr ạng song th ị sau Hạn ch ế v ận nhãn lên (68%) g ặp nhi ều ch ấn th ươ ng (76%), trong đó song th ị hơn so v ới h ạn ch ế v ận nhãn xu ống (56%) nguyên phát 20%, h ướng lên 24% và với ho ạt tr ường h ướng lên và h ướng xu ống hướng xu ống 32%. H ướng song th ị nhìn lần l ượt là 68 ± 5,3% và 74,4 ± 5,66%. lên, nhìn xu ống hay nguyên phát nhìn Vận nhãn gi ới h ạn sau ch ấn th ươ ng được chung t ươ ng đươ ng nhau, h ướng xu ống chi ếm t ỷ l ệ h ơi nh ỉnh h ơn (32%), được gi ải thích do c ơ tr ực d ưới b ị k ẹt làm m ắt gi ải thích do l ỗ gãy đánh giá trên CT-scan khó kh ăn khi di chuy ển xu ống, m ặt khác ph ần nhi ều ở n ửa sau nhãn c ầu gây lé hi ện t ượng x ơ s ẹo, dính bao c ơ gây hi ệu đứng lên và song th ị h ướng xu ống. ứng dây c ươ ng làm gi ới h ạn nhìn lên. 3. K ết qu ả điều tr ị. * T ổn th ươ ng th ần kinh d ưới h ốc: Hình 1: T ỷ l ệ d ị c ảm th ần kinh d ưới h ốc. Ở th ời điểm 1 tu ần, s ố BN d ị c ảm t ăng lên 1, nh ưng sau đó gi ảm d ần theo th ời gian. Đến th ời điểm 3 tháng, ch ỉ có 3 BN còn tê vùng da do th ần kinh d ưới h ốc chi ph ối. Điều này cho th ấy t ổn th ươ ng th ần kinh dù là sau ch ấn th ươ ng hay tai bi ến ph ẫu thu ật đều c ần th ời gian để ph ục h ồi c ảm giác. Đây là c ơ s ở để gi ải thích cho BN sau lót sàn, vốn r ất lo l ắng khi th ấy tình tr ạng không h ồi ph ục ngay sau m ổ. * M ắt th ụt và m ắt th ấp: Hình 2: T ỷ l ệ và trung bình m ắt th ụt theo th ời gian. 193
5. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sô sè 9-2016 Số l ượng BN c ải thi ện m ắt th ụt cao nh ất ở th ời điểm 1 tu ần sau m ổ, sau đó gi ảm vào th ời điểm 1 tháng và không thay đổi nhi ều sau 3 tháng. T ỷ l ệ c ải thi ện chung 71,43% ở th ời điểm 1 tu ần; 52,38% th ời điểm 1 tháng và 47,62% th ời điểm 3 tháng. Tuy nhiên, độ th ụt gi ảm t ừ 2,66 mm còn 1,68 mm, đây là m ột k ết qu ả đáng ghi nh ận. Hình 3: T ỷ l ệ và trung bình m ắt th ấp theo th ời gian. Tỷ l ệ c ải thi ện m ắt th ấp gi ảm d ần theo th ời gian v ới t ỷ l ệ c ải thi ện ở các th ời điểm khám l ần l ượt là 76,67%, 58,82% và 47,06%; x ấp x ỉ t ỷ l ệ c ải thi ện m ắt th ụt. Độ h ạ nhãn c ầu t ừ 1,18 mm xu ống còn 0,5 mm. Kết qu ả điều tr ị gi ảm d ần và ổn định sau vài tháng được nhi ều tác gi ả gi ải thích do sự t ạo s ẹo c ủa các mô m ỡ sau ph ẫu thu ật, làm m ắt th ụt và m ắt h ạ h ơn so v ới ngay sau ph ẫu thu ật. Ngoài ra, ở tu ần đầu tiên sau m ổ, các mô m ềm c ạnh nhãn c ầu có th ể còn nh ững ph ản ứng s ưng, viêm do tác động nên k ết qu ả đo đôi khi không chính xác. * Song th ị: Hình 4: T ỷ l ệ kh ỏi song th ị theo th ời gian. Tình tr ạng song th ị c ủa BN h ồi ph ục d ần theo th ời gian. Ở th ời điểm 1 tu ần, ch ỉ có 21,05% kh ỏi song th ị; sau 1 tháng là 36,84% và sau 3 tháng 73,68% BN không còn 194
6. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 nhìn đôi. M ặc dù đa s ố BN c ủa chúng tôi được can thi ệp mu ộn, nh ưng k ết qu ả r ất tốt tuy có th ấp h ơn so v ới m ột số nghiên c ứu khác: Gosau (2010) [5] là 96,8%, Wang (2008) [6] 81%. * H ạn ch ế v ận nhãn: Hình 5: T ỷ l ệ kh ỏi h ạn ch ế v ận nhãn lên theo th ời gian. Hình 6: T ỷ l ệ kh ỏi h ạn ch ế v ận nhãn xu ống theo th ời gian. Hình 5 và 6 t ổng h ợp k ết qu ả c ải thi ện kh ả n ăng v ận nhãn sau ph ẫu thu ật. T ỷ l ệ v ận nhãn h ồi ph ục d ần theo th ời gian, t ừ 1 tu ần, 1 tháng và d ần ổn định ở 3 tháng khi tình tr ạng x ơ s ẹo các mô m ỡ đã ổn định. 195
7. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sô sè 9-2016 Kết qu ả c ải thi ện cao nh ất v ới ho ạt KẾT LU ẬN tr ường nhìn lên t ừ 68 ± 5,3% t ăng lên 91 ± - T ỷ l ệ kh ỏi m ắt th ụt 47,62%; kh ỏi m ắt 2,84%. Ho ạt tr ường nhìn xu ống t ừ 74,4 ± th ấp 47,06%. C ải thi ện song th ị và v ận 5,66 t ăng lên 90,4 ± 4,19. T ỷ l ệ kh ỏi c ả nhãn chi ếm t ỷ l ệ khá cao: 73,68% BN h ết hai h ướng v ận nhãn lên và xu ống cao: song th ị và t ỷ l ệ BN không còn gi ới h ạn 64,29% BN h ết h ạn ch ế nhìn xu ống và vận nhãn lên và xu ống l ần l ượt là 64,29% và 52,94%. 52,94% BN v ận nhãn lên tr ở v ề bình th ường sau 3 tháng. - Bi ến ch ứng ph ẫu thu ật hi ếm g ặp và kh ỏi hoàn toàn sau đó. Lý gi ải s ự h ồi ph ục v ận nhãn theo các hướng do l ỗ gãy được l ấp l ại b ằng v ật TÀI LI ỆU THAM KH ẢO li ệu nhân t ạo, gi ải phóng mô liên k ết, 1. Tr ần K ế T ổ. Đánh giá hi ệu qu ả h ồi ph ục ph ục h ồi gi ải ph ẫu và ch ức n ăng c ủa các vận nhãn ban đầu c ủa ph ẫu thu ật lót sàn đơ n cơ v ận nhãn. thu ần trong điều tr ị gãy sàn h ốc m ắt có t ổn th ươ ng c ơ tr ục d ưới. Y h ọc th ực hành. 2009 , * Bi ến ch ứng ph ẫu thu ật: 11 (687), tr.23-27. Trong s ố 25 BN được theo dõi sau lót 2. Tr ịnh Xuân Trang . Kh ảo sát t ươ ng quan sàn b ằng titanium, ch ỉ 1 BN xu ất hi ện tê gi ữa độ r ộng l ỗ gãy v ới m ức độ th ụt và h ạ nhãn cầu sau ch ấn th ươ ng gãy thành h ốc m ắt. Y h ọc vùng gò má và môi trên theo vùng chi th ực hành . 2009, 7 (668), tr.20-27. ph ối dây th ần kinh d ưới h ốc. BN này 3. Bartoli . Retrospective analysis of 301 được theo dõi, không x ử trí và vùng da d ị patients with orbital floor fracture. J Craniomaxillofac cảm này tr ở v ề c ảm giác bình th ường sau Surg. 2014, 43 (2), pp.244-247. 3 tháng. Ngoài ra, ghi nh ận 1 BN l ộn mí 4. Lin IC, Liao SL, Lin LL . Porous polyethylene sau m ổ, được can thi ệp m ở ch ỉ và khâu implants in orbital floor reconstruction. J Formos Med Assoc. 2007, 106 (1), pp.51-57 . lại, t ại th ời điểm 3 tháng tái khám, s ẹo m ổ 5. Martin Gosau . Retrospective analysis of lành t ốt, ph ục h ồi th ẩm m ỹ bình th ường orbital floor fractures-complications, outcome, của mí d ưới. Các bi ến ch ứng ph ẫu thu ật and review of literature. Clin Oral Invest . 2010, khác nh ư ch ấn th ươ ng th ần kinh th ị, t ụ 15 , pp.305-313. máu mí m ắt, nhi ễm trùng v ết m ổ, xu ất 6. Wang S. Orbital floor reconstruction: a huy ết n ội nhãn, xu ất huy ết sau nhãn c ầu, retrospective study of 21 cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. dính mi c ầu, nhãn c ầu cao không ghi 2008, 106, pp.324-330. nh ận. Điều này kh ẳng tính định an toàn 7. Yilmaz. Repair of fractures of the orbital của ph ươ ng pháp c ũng nh ư kinh nghi ệm floor with porous polyethylene implants. Br J của ph ẫu thu ật viên. Oral Maxillofac Surg. 2007, 45 (8),pp.640-644. 196