Mối liên quan giữa đặc điểm hình thái với kính thước và chiều dày màng trong suốt của phôi nuôi cấy ngày 3

Nội dung text: Mối liên quan giữa đặc điểm hình thái với kính thước và chiều dày màng trong suốt của phôi nuôi cấy ngày 3

1. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 MỐI LIÊN QUAN GI ỮA ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI V ỚI KÍNH TH ƯỚC VÀ CHI ỀU DÀY MÀNG TRONG SU ỐT CỦA PHÔI NUÔI C ẤY NGÀY 3 Dươ ng Đình Hi ếu*; Nguy ễn Đình T ảo*; Qu ản Hoàng Lâm* TÓM T ẮT Mục tiêu: đánh giá m ối t ươ ng quan gi ữa đường kính, chi ều dày màng trong su ốt v ới các đặc điểm hình thái c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3. Xây d ựng ph ươ ng trình t ươ ng quan gi ữa s ố l ượng phôi bào (PB), m ảnh v ỡ bào t ươ ng c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới kích th ước phôi. Đối t ượng và ph ươ ng pháp: nghiên c ứu mô t ả ti ến c ứu trên 1.323 phôi nuôi c ấy đến ngày 3 c ủa 181 chu k ỳ th ụ tinh trong ống nghi ệm (TTTON) có chuy ển phôi t ươ i t ại Trung tâm Công ngh ệ Phôi, H ọc vi ện Quân y. Kết qu ả: có m ối t ươ ng quan gi ữa kích th ước phôi và chi ều dày màng trong su ốt v ới s ố lượng PB, độ đồng đều gi ữa các PB, t ỷ l ệ m ảnh vỡ bào t ươ ng và ch ất l ượng phôi nuôi c ấy ngày 3. Phôi ngày 3 ch ất l ượng t ốt có đường kính l ớn h ơn và màng trong su ốt m ỏng h ơn so v ới phôi có ch ất l ượng x ấu. Kết lu ận: có t ươ ng quan thu ận gi ữa kích th ước phôi và chi ều dày màng trong su ốt v ới s ố l ượng PB, độ đồng đều gi ữa các PB, t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng và ch ất l ượng phôi nuôi c ấy ngày 3. Phôi ngày 3 ch ất l ượng t ốt có đường kính l ớn h ơn và màng trong su ốt mỏng h ơn so v ới phôi có ch ất l ượng x ấu. * T ừ khóa: Th ụ tinh ống nghi ệm; Đường kính; Chi ều dày màng trong su ốt; Phôi ngày 3. The Correlation between Morphological Characteristics and Diameter, ZP's Thickness of Day 3 Embryos Summary Objectives: To assess the correlations between diameters, ZP's thickness and morphological characteristics of day 3 embryos. We also established correlative equation between them. Subjects: 1,323 day 3 embryos of 181 IVF cycles with fresh embryo transfer at the IVF Centre of VMMU. Results: There were the correlations between day 3 embryo's size, ZP's thickness with the number of blastomeres, the symmetry, fragments and the quality of embryos. The good day 3 embryos had longer diameters and thinner zona pellucida than the poor embryos. Conclusions: There is a positive correlation between the size of the embryo and the zona pellucida thickness blastomere numbers, homogeneity between the embryo, cytoplasmic fragments rates and quality cultured embryo at day 3. Day 3 embryos had a good quality larger diameter and thiner ZP than poor quality embryos. * Key words: IVF; Diameter; Thickness of ZP of embryo; 3 day embryos. * Học vi ện Quân y Ng ười ph ản h ồi (Corresponding): Dươ ng Đình Hi ếu (ddhieuembryo@gmail.com) Ngày nh ận bài: 30/05/2016; Ngày ph ản bi ện đánh giá bài báo: 19/07/2016 Ngày bài báo được đă ng: 22/07/2016 62
2. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 ĐẶT V ẤN ĐỀ Nghiên c ứu Công ngh ệ Phôi, H ọc vi ện Quân y. ệ đ ố ạ ệ Hi n nay, a s các trung tâm t i Vi t * Tiêu chu ẩn l ựa chọ n BN nghiên c ứu: Nam th ực hi ện k ỹ thu ật hỗ tr ợ sinh s ản - BN ≤ 35 tu ổi. nói chung và k ỹ thu ật TTTON nói riêng đều ch ủ y ếu áp d ụng chuy ển phôi nuôi - BN có niêm mạ c t ử cung ngà y chuy ển cấy giai đoạn phôi 3 ngày tu ổi. Giai đoạn phôi t ừ 8 - 14 mm trên siêu âm. này phôi có t ừ 6 - 8 PB. Ở giai đoạn này, - Có ít nh ất 8 noãn thu được ở ngày ch ọc tiêu chu ẩn đánh giá hình thái c ủa phôi hút noãn. nuôi c ấy, ch ủ y ếu d ựa vào s ố l ượng PB, * Tiêu chu ẩn lo ại tr ừ BN nghiên c ứu: tỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng và s ự "cân đối" - BN ≥ 35 tu ổi. của các PB trong toàn b ộ kh ối phôi [3]. - BN có chi ều dày niêm m ạc t ử cung Đã có m ột s ố nghiên c ứu đánh giá m ối ngày chuy ển phôi 14 mm. tươ ng quan gi ữa đặc điểm hình thái c ủa - Tr ường h ợp có < 8 noãn ở ngày ch ọc phôi nuôi c ấy ngày 3 ảnh h ưởng đến k ết hút. qu ả có thai khi chuy ển phôi. Tuy nhiên, ch ưa nhi ều nghiên c ứu chuyên sâu v ề - Tr ường h ợp có < 2 phôi có 7 - 8 PB lĩnh v ực hình thái, câu h ỏi đặt ra v ề các khi nuôi c ấy đến ngày 3 (căn c ứ theo nghiên cứu củ a Racowsky n ăm 2000) [10]. mối t ươ ng quan gi ữa đặc điểm hình thái và thông s ố đo đạc đặc tr ưng cho s ự phát - Có b ệnh lý d ị d ạng t ử cung âm đạo. tri ển c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3. Vì v ậy, - Tr ường h ợp xin noãn hay xin phôi. chúng tôi th ực hi ện nghiên c ứu này nh ằm: 2. Ph ươ ng phá p nghiên c ứu. - Đánh giá m ối t ươ ng quan gi ữa đường Nghiên c ứu mô tả ti ến c ứu: kính, chi ều dày màng trong su ốt v ới đặc Áp d ụng công th ức tính c ỡ m ẫu để điểm hình thái c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3. ước tính m ột t ỷ l ệ v ới giá tr ị l ớn nh ất, cho - Xây d ựng ph ươ ng trình t ươ ng quan kết qu ả c ần đánh giá t ối thi ểu 385 phôi nuôi gi ữa s ố l ượng PB, m ảnh v ỡ bào t ươ ng c ủa cấy ngày 3 (Nguy ễn V ăn Tu ấn, 2007) [2]. phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới kích th ước phôi. * Tiêu chu ẩn đánh giá hình thái phôi ĐỐI T ƯỢNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP nuôi c ấy ngày 3: NGHIÊN C ỨU Căn c ứ phân độ phôi theo tiêu chu ẩn 1. Đố i t ượ ng nghiên c ứu. đồng thu ận Alpha d ựa trên 3 c ăn c ứ: s ố 181 chu k ỳ TTTON (v ới 1.323 phôi) được lượng PB, s ự đồng đều gi ữa các PB, t ỷ l ệ lựa ch ọn ng ẫu nhiên để ti ến hà nh nuôi mảnh v ỡ bào t ươ ng [1, 4, 5]. T ừ đó phân cấy phôi ngà y 3 t ại Trung tâm Đào t ạo chia phôi ngày 3 theo 3 tiêu chu ẩn: 63
3. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 - T ốt (A): phôi có ít nh ất 8 PB, s ố PB Tỷ l ệ vô sinh độ I 77,9% và vô sinh độ II đồng đều, không có ho ặc có r ất ít (không 22,1%. S ố nang noãn trung bình thu được đáng k ể) < 10% m ảnh v ỡ bào t ươ ng, không 10,4 ± 2,5 noãn. T ỷ l ệ th ụ tinh trung bình có PB đa nhân. 72,6 ± 10,6%. - Trung bình (B): phôi có s ố PB ít h ơn 1. Kích th ước và chi ều dày màng 8 PB, PB không đồng đều và/ho ặc có trong su ốt c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3. tỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng ≤ 25% th ể tích Sử d ụng ph ần m ềm RI đo đường kính của phôi. và chi ều dày màng trong su ốt c ủa 1.323 - X ấu (C): phôi có r ất ít PB, PB không phôi nuôi c ấy ngày 3. đồng đều và t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng > 25% th ể tích c ủa phôi. B ảng 1: Đường kính phôi và chi ều dày * Ph ươ ng pháp đo kích th ước phôi: ZP c ủa phôi ngày 3. Các thông s ố đo đạc v ề hình ảnh c ủa Thông s ố đo đạc phôi nuôi c ấy được ch ụp ảnh b ằng n = 1323 Lớn Nh ỏ ph ần mềm chuyên d ụng đo đạc RI (Hãng X ± SD nh ất nh ất Research Instruments) (Anh), v ới kh ả Đường kính phôi (μm) 154,2 ± 2,6 162,7 145,6 năng đo chính xác t ới 0,1 μm. L ưu tr ữ hình ảnh c ủa t ừng phôi nuôi c ấy ngày 1, Chi ều dày ZP (μm) 15,7 ± 1,4 21,5 10,9 ngày 3 và ngày 5 d ưới d ạng file ảnh để Phôi nuôi c ấy ngày 3 có đường kính đảm b ảo th ời gian phôi ch ịu ph ơi nhi ễm, trung bình 154,2 ± 2,6 μm và chi ều dày rút ng ắn và k ết qu ả khi phân tích, không làm ảnh h ưởng đến ch ất l ượng phôi màng trong su ốt trung bình 15,7 ± 1,4 μm. nuôi c ấy. 2. Đặc điểm hình thái có liên quan * Địa điểm nghiên c ứu: đến kích th ước phôi nuôi c ấy ngày 3 . Ti ến hà nh nghiên c ứu tạ i Trung tâm Đào Một v ấn đề đặt ra là c ần tìm hi ểu xem tạ o, Nghiên c ứu Công ngh ệ Phôi, Họ c vi ện có hay không m ối liên quan gi ữa đặc điểm Quân y. hình thái c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 nh ư s ố lượng PB, s ự đồng đều PB và t ỷ l ệ m ảnh KẾT QU Ả NGHIÊN C ỨU VÀ BÀN LU ẬN vỡ bào t ươ ng v ới các thông s ố đo đạc v ề đường kính c ủa phôi và chi ều dày màng Nghiên c ứu ti ến hành trên 181 BN làm trong su ốt. TTTON, t ươ ng đươ ng v ới 181 chu k ỳ, với t ổng s ố phôi ngày 3 được đánh giá là * M ối t ươ ng quan gi ữa s ố l ượng PB v ới 1.323 phôi. Tu ổi trung bình 30,3 ± 2,6; đường kính, chi ều dày màng trong su ốt th ời gian vô sinh trung bình 5,7 ± 2,7 n ăm. của phôi nuôi c ấy ngày 3: 64
4. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 Đường kính phôi Chi ều dày ZP (μm) (μm) Đường kính phôi = 145,65 + SLPB x 1,31 Chi ều dày ZP = 18,38 - SLPB x 0,41 165 22 20 160 18 155 16 14 150 12 145 10 4 6 8 10 2 4 6 8 10 Số l ượng phôi bào c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 Hình 1: M ối t ươ ng quan gi ữa s ố l ượng PB c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới đường kính phôi và chi ều dày màng trong su ốt (n = 1.323). Có m ối t ươ ng quan thu ận gi ữa đường kính phôi và s ố l ượng PB c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3, v ới h ệ s ố t ươ ng quan r = 0,67. Ph ươ ng trình t ươ ng quan gi ữa đường kính phôi và s ố l ượng PB c ủa phôi ngày 3: Đường kính phôi ( μm) = 145,65 + (s ố l ượng PB) x 1,31. Có t ươ ng quan ngh ịch gi ữa chi ều dày màng trong su ốt và s ố l ượng PB c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới h ệ s ố t ươ ng quan r = -0,4. Ph ươ ng trình t ươ ng quan gi ữa chi ều dày màng trong su ốt và s ố l ượng PB c ủa phôi ngày 3: Chi ều dày màng trong su ốt ( μm) = 18,38 - (s ố l ượng PB) x 0,41. * M ối t ươ ng quan gi ữa s ự đồng đều c ủa PB v ới đường kính, chi ều dày màng trong su ốt: Bảng 2: So sánh kích th ước phôi ở nh ững phôi có PB đồng đều và không đồng đều. Đường kính phôi Chi ều dày ZP Sự đồng đều gi ữa các PB n p p X ± SD (μm) X ± SD (μm) Đồng đều 561 155,2 ± 2,2 15,4 ± 1,4 < 0,01 < 0,01 Không đồng đều 762 153,4 ± 2,6 15,8 ± 1,3 r 0,34 - 0,17 (p tính theo ki ểm định t-student test không ghép c ặp, r là h ệ s ố t ươ ng quan Pearson). 65
5. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 Kết qu ả cho th ấy kích th ước và chi ều dày màng trong su ốt trung bình c ủa phôi ngày 3 có PB đồng đều là 155,2 ± 2,2 μm và 15,4 ± 1,4 μm; còn ở phôi ngày 3, PB không đồng đều là 153,4 ± 2,6 μm và 15,8 ± 1,3 μm. S ự khác bi ệt có ý ngh ĩa th ống kê v ới p < 0,01. * M ối t ươ ng quan gi ữa t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng v ới đường kính, chi ều dày màng trong su ốt c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3: Đườ ng kính phôi (μm) Chi ều dày ZP (μm) ĐK phôi = 155,96 - (%MVBT) x 0,11 Độ dày ZP = 15,19 + (%MVBT) x 0,03 165 22 20 160 18 155 16 14 150 12 145 10 0% 20% 40% 60% 80% 0% 20% 40% 60% 80% Tỷ l ệ ph ần tr ăm m ảnh v ỡ bào t ươ ng. Hình 2: m ối t ươ ng quan gi ữa t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới đường kính phôi và chi ều dày màng trong su ốt (n = 1.323). Có m ối t ươ ng quan ngh ịch gi ữa đường Có m ối t ươ ng quan thu ận gi ữa chi ều kính phôi và t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng c ủa dày màng trong su ốt và t ỷ l ệ m ảnh v ỡ bào phôi nuôi cấy ngày 3 v ới h ệ s ố t ươ ng tươ ng c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3, v ới h ệ số tươ ng quan r = 0,3. Ph ươ ng trình t ươ ng quan r = -0,55. Ph ươ ng trình t ươ ng quan quan gi ữa chi ều dày màng trong su ốt v ới gi ữa đường kính phôi v ới t ỷ l ệ m ảnh v ỡ tỷ l ệ mảnh v ỡ bào t ươ ng c ủa phôi nuôi bào t ươ ng c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3: cấy ngày 3: Đường kính phôi ( μm) = 155,96 - (% m ảnh Chi ều dày màng trong su ốt ( μm) = vỡ bào t ươ ng) x 0,11. 15,19 + (% mảnh v ỡ bào tươ ng) x 0,03. 66
6. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 2. M ối t ươ ng quan gi ữa ch ất l ượng phôi nuôi c ấy ngày 3 v ới đường kính, chi ều dày màng trong su ốt. Bảng 3: So sánh kích th ước phôi ở nh ững phôi có ch ất l ượng khác nhau theo tiêu chu ẩn phân lo ại đồng thu ận ALPHA. Đường kính phôi Chi ều dày ZP Phân lo ại n p p X ± SD (μm) X ± SD (μm) Tốt 374 155,8 ± 1,6 15,1 ± 1,4 Trung bình 574 154,5 ± 2,3 < 0,01 15,7 ± 1,2 < 0,01 Xấu 375 152,1 ± 2,5 16,1 ± 1,3 r 0,54 -0,29 (p tính theo so sánh ph ươ ng sai ANOVA m ột yếu t ố, r h ệ s ố t ươ ng quan Pearson đo lường m ức độ t ươ ng quan) Phôi nuôi c ấy ngày 3 có ch ất l ượng sự b ất th ường v ề nhi ễm s ắc th ể. Phôi có tốt, có kích th ước l ớn h ơn và chi ều dày đặc điểm hình thái t ốt s ẽ có t ỷ l ệ b ất màng trong su ốt m ỏng h ơn so v ới nh ững th ường nhi ễm s ắc th ể th ấp, làm cho ho ạt phôi có ch ất l ượng kém h ơn. S ự khác động chuy ển hóa c ủa phôi di ễn ra bình bi ệt v ề giá tr ị trung bình có ý ngh ĩa th ống th ường h ơn so v ới nh ững phôi có ch ất kê (p < 0,01). Có m ối t ươ ng quan thu ận lượng kém h ơn [6, 7, 8, 9]. Điều đó có th ể gi ữa ch ất l ượng phôi v ới đường kính phôi gi ải thích nh ững khác bi ệt v ề kích th ước nuôi c ấy ngày 3. Phôi có ch ất l ượng t ốt và chi ều dày màng trong su ốt ở phôi có có kích th ước trung bình l ớn h ơn rõ r ệt ch ất l ượng và đặc điểm hình thái khác nhau với h ệ s ố t ươ ng quan Pearson là 0,54 của phôi nuôi c ấy ngày 3. (p < 0,01). Có m ối liên quan ngh ịch gi ữa ch ất l ượng phôi với chi ều dày màng trong KẾT LU ẬN su ốt c ủa phôi nuôi c ấy ngày 3. Phôi có Nghiên c ứu trên 1.323 phôi ngày 3 c ủa ch ất l ượng t ốt, chi ều dày màng trong su ốt ỳ ề đườ mỏng h ơn v ới h ệ s ố t ươ ng quan Pearson 181 chu k TTTON v liên quan ng là -0,29 (p < 0,01). kính, kích th ước, chi ều dày màng trong su ốt, chúng tôi rút ra m ột s ố k ết lu ận: Kích th ước c ủa phôi và chi ều dày màng trong su ốt thay đổi trong su ốt quá - Đường kính trung bình c ủa phôi ngày trình phôi phát triển và bi ến đổi trong 3 là 154,2 ± 2,6 μm; chi ều dày màng trong nh ững giai đoạn nuôi c ấy khác nhau. Các su ốt trung bình 15,7 ± 1,4 μm. thông s ố đo đạc này ph ản ánh ho ạt động - Có m ối t ươ ng quan thu ận gi ữa kích sống, ho ạt động trao đổi ch ất c ủa phôi. th ước phôi và chi ều dày màng trong su ốt Nghiên c ứu c ủa Munne (2006), Magli với s ố l ượng PB, độ đồng đều gi ữa các PB, (2007) và Finn (2010) đã ch ỉ ra m ối liên tỷ l ệ m ảnh v ỡ bào t ươ ng và ch ất l ượng quan gi ữa đặc điểm hình thái c ủa phôi và phôi nuôi c ấy ngày 3. 67
7. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 - Phôi ngày 3 ch ất l ượng t ốt có đường 5. Baczkowski T, Kurzawa R, Glabowski W . kính l ớn h ơn và màng trong su ốt m ỏng Methods of embryo scoring in in vitro fertilization. hơn so v ới phôi có ch ất l ượng x ấu. Reprod Biol. 2004, 4 (1), pp.5-22. 6. Finn A, Scott L, O’leary T et al . Sequential embryo scoring as a predictor of aneuploidy in TÀI LI ỆU THAM KH ẢO poor-prognosis patients. Reprod Biomed Online. 1. Nguy ễn Vi ết Ti ến, Ngô V ăn Toàn, Bùi 2010, 21, pp.381-390. Xuân Nguyên và CS. Nghiên c ứu ứng d ụng 7. Liu Q, Zhu G, Hu J et al. Relationship kỹ thu ật cao trong ch ẩn đoán và điều tr ị vô between pronuclear scoring and embryo sinh ở Vi ệt Nam. Báo cáo tổng h ợp kết qu ả quality and implantation potential in IVF-ET. khoa h ọc đề tài độc l ập c ấp nhà n ước. 2011, J Huazhong Univ Sci Technolog Med Sci. tr.126-127. 2008, 28 (2), pp.204-206. 2. Nguy ễn V ăn Tu ấn. Phân tích s ố li ệu và 8. Magli MC, Gianaroli L, Ferraretti AP, bi ểu đồ b ằng R, Garvan Institute of Medical et al . Embryo morphology and development are Research Sydney, Australia. 2007, tr.111-112. dependent on the chromosomal complement. 3. Hồ Mạ nh T ườ ng, Đặ ng Quang Vinh, Fertil Steril. 2007, 87, pp.534-540. Vươ ng Thị Ngọ c Lan . Thụ tinh trong ống nghi ệm. 9. Munne S. Chromosome abnormalities and Nhà xu ất b ản Giá o dụ c Vi ệt Nam. TP. H ồ Chí Minh. their relationship to morphology and development 2011, tr.239-271. of human embryos. Reprod Biomed Online. 4. Alpha Scientists in Reproductive, M and 2006, 12, pp.234-253. ESIG. Embryology. The Istanbul consensus 10. Racowsky C, Jackson KV, Cekleniak workshop on embryo assessment: proceedings NA et al . The number of eight-cell embryos is of an expert meeting. Hum Reprod. 2011, 26 (6), a key determinant for selecting day 3 or day 5 pp.1270-1283. transfer. Fertil Steril. 2000, 73, pp.558-564. 68