Khảo sát nồng độ glucagon huyết tương và mối liên quan với một số yếu tố nguy cơ tim mạch ở người trên 40 tuổi

Nội dung text: Khảo sát nồng độ glucagon huyết tương và mối liên quan với một số yếu tố nguy cơ tim mạch ở người trên 40 tuổi

1. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 KH ẢO SÁT N ỒNG ĐỘ GLUCAGON HUY ẾT T ƯƠ NG VÀ M ỐI LIÊN QUAN V ỚI M ỘT S Ố Y ẾU T Ố NGUY C Ơ TIM M ẠCH Ở NG ƯỜI TRÊN 40 TU ỔI Nguy ễn Th ị Duyên*; Nguy ễn Minh Núi* TÓM T ẮT Mục tiêu: kh ảo sát n ồng độ glucagon huy ết t ươ ng và m ối liên quan gi ữa n ồng độ glucagon huy ết t ươ ng v ới m ột s ố y ếu t ố nguy c ơ tim m ạch ở ng ười > 40 tu ổi. Đối t ượng và ph ươ ng pháp: 40 ng ười đế n khám s ức kh ỏe đị nh k ỳ t ại H ọc vi ện Quân y, được khám lâm sàng, xét nghi ệm cận lâm sàng và định l ượng l ượng n ồng độ glucagon huy ết t ươ ng theo ph ươ ng pháp ELISA Sandwich. Kết qu ả và k ết lu ận: n ồng độ glucagon huy ết t ươ ng trung bình 33,42 ± 28,29 pg/ml, trung v ị 21,47 pg/ml, dao độ ng t ừ 16,42 - 125,5 pg/ml. Có m ối t ươ ng quan ngh ịch có ý ngh ĩa th ống kê gi ữa glucagon huy ết t ươ ng v ới n ồng độ LDL-C máu. Ch ưa th ấy m ối t ươ ng quan có ý ngh ĩa th ống kê gi ữa glucagon huy ết t ươ ng v ới tu ổi, n ồng độ glucose, axít uric, HDL-C, triglycerid và cholesterol máu. * T ừ khóa: Glucagon huy ết t ươ ng; N ồng độ ; Y ếu t ố nguy c ơ tim m ạch; Ng ười trên 40 tu ổi. Investigation of Serum Glucagon Level and its Correlation with some Cardiovascular Risk Factors in People Older than Forty Summary Objectives: To investigate plasma glucagon concentration and its correlation with some cardiovascular risk factors in 40 people older than forty. Subjects and methods: 40 people older than forty were examined and were taken laboratory tests and quantified the plasma glucagon concentration by ELISA Sandwich. Results and conclusion: Average serum glucagon level was 33.42 ± 28.29 pg/mL, median was 21.47 pg/mL with ranging from 16.42 to 125.5 pg/mL. The plasma glucagon level has significantly negative correlation with the plasma LDL-C level and was not relate to the age, serum glucose, acid uric, HDL-C, triglyceride and cholesterol level. * Key words: Serum glucagon; Concentration; Cardiovascular risk factor; People ovet forty. ĐẶT V ẤN ĐỀ Tác d ụng sinh lý ch ủ y ếu c ủa glucagon đố i Glucagon là m ột hormon được bài ti ết kháng v ới tác d ụng c ủa insulin và duy trì từ t ế bào alpha đảo t ụy, b ản ch ất là đường huy ết ổn đị nh ở tr ạng thái đói b ằng polypeptid mạch th ẳng g ồm 29 axít amin. cách kích thích s ản xu ất glucose t ại gan. * B ệnh vi ện Quân y 103 Ng ười ph ản h ồi (Corresponding): Nguy ễn Minh Núi (minhnuinguyen@gmail.com) Ngày nh ận bài: 08/08/2016; Ngày ph ản bi ện đánh giá bài báo: 10/11/2016 Ngày bài báo được đă ng: 28/11/2016 102
2. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Ngoài ra, glucagon còn tác d ụng lên ĐỐI T ƯỢNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP chuy ển hóa ở nhi ều c ơ quan nh ư t ăng NGHIÊN C ỨU chuy ển hóa glucose t ại tim và t ăng co 1. Đối t ượng nghiên c ứu. bóp c ơ tim, t ăng m ức l ọc c ầu th ận và Nghiên c ứu th ực hi ện trên 40 ng ười tăng tái h ấp thu n ước ở ống th ận, tác không m ắc đái tháo đường ho ặc t ăng dụng phân gi ải lipid trên mô m ỡ [1]. huy ết áp đế n khám s ức kh ỏe đị nh kỳ t ại Ng ười ta th ấy t ăng t ỷ l ệ glucagon/insulin Ban Quân y, H ọc vi ện Quân y vào tháng là y ếu t ố quy ết đị nh c ơ ch ế t ăng đường 4 - 2015. huy ết ở BN đái tháo đường týp 2. Trên th ế gi ới, đã có nhi ều nghiên c ứu v ề vai 2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu. trò glucagon trên chuy ển hóa ở các c ơ * Thi ết k ế nghiên c ứu: nghiên c ứu c ắt quan, tuy nhiên v ấn đề này còn ch ưa rõ ngang, mô t ả. ràng. Ở Vi ệt Nam, cho đến nay ch ưa có Đối t ượng nghiên c ứu được khám lâm nghiên c ứu nào kh ảo sát n ồng độ sàng (h ỏi ti ền s ử, đo cân n ặng, chi ều cao, glucagon trên ng ười kh ỏe m ạnh và m ối huy ết áp), làm các xét máu lúc đói: tươ ng quan v ới các y ếu t ố nguy c ơ tim glucose, lipid máu (triglycerid, LDL-C, mạch nh ư tu ổi, BMI, lipid máu, glucose HDL-C, cholesterol), axít uric. máu. Vì v ậy, chúng tôi ti ến hành nghiên Định l ượng glucagon theo ph ươ ng cứu này nh ằm: pháp ELISA Sandwich trên máy Achitect I - Kh ảo sát n ồng độ glucagon ở ng ười 2000 t ại Labo Công ngh ệ cao, H ọc vi ện > 40 tu ổi. Quân y. Đơ n v ị tính pg/ml. - Đánh giá m ối liên quan gi ữa n ồng độ Phân tích s ố li ệu b ằng ph ần m ềm glucagon v ới m ột s ố y ếu t ố nguy c ơ tim SPSS 16.0 và các ph ươ ng pháp th ống kê mạch. y h ọc khác. KẾT QU Ả NGHIÊN C ỨU VÀ BÀN LU ẬN 1. Đặc điểm. Bảng 1: Đặc điểm tu ổi, gi ới nhóm nghiên c ứu (n = 40). Ch ỉ tiêu Nhóm nghiên c ứu Giá tr ị l ớn nh ất - nh ỏ nh ất < 60 (n, %) 24 (47,5) Tu ổi ≥ 60 (n, %) 16 (52,5) (n ăm) Trung bình 59,26 ± 5,27 53 - 80 Nam (n, %) 24 (60%) Gi ới Nữ (n, %) (40%) Nhóm nghiên c ứu g ồm 24 nam (60%), 16 n ữ (40%). Tu ổi th ấp nh ất 53, tu ổi cao nh ất 80, trung bình 59,26 tu ổi. 103
3. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 2. N ồng độ glucagon huy ết t ươ ng. Bảng 2: N ồng độ glucagon huy ết t ươ ng ở nhóm nghiên c ứu. Chỉ tiêu Trung bình Trung v ị p (l ớn nh ất - nh ỏ nh ất) Chung 33,42 ± 28,29 21,47 (16,42 - 125,5) Nồng độ glucagon Tu ổi < 60 30,09 ± 22,42 20,69 (16,42 - 112,26) (pg/ml) Tu ổi ≥ 60 38,44 ± 35,59 21,44 (16,79 - 125,5) > 0,05 Nồng độ glucagon trung bình ở nhóm nghiên c ứu này s ử d ụng ph ươ ng pháp tu ổi ≥ 60 cao h ơn nhóm tu ổi < 60, ELISA Sandwich [6]. nh ưng s ự khác bi ệt này không có ý Nồng độ glucagon gi ảm d ần theo tu ổi, ngh ĩa th ống kê v ới p > 0,05. N ồng độ tuy nhiên s ự t ươ ng quan này ch ưa có ý glucagon trung bình trong nghiên c ứu ngh ĩa th ống kê (p > 0,05). Nguyên nhân này th ấp h ơn k ết qu ả c ủa Unger RH và gi ảm glucagon có th ể do tu ổi liên quan v ới CS (1970): n ồng độ glucagon ở 28 suy gi ảm t ế bào beta và t ăng đề kháng ng ười kh ỏe m ạnh dao động t ừ 50 - 210 insulin [3], do đó gi ảm n ồng độ hormon đố i pg/ml, trung bình 108 ± 10 pg/ml. S ự kháng glucagon là c ơ ch ế đáp ứng b ảo v ệ chênh l ệch này có th ể do độ tu ổi ở đố i của c ơ th ể. K ết qu ả nghiên c ứu c ủa chúng tượng nghiên c ứu c ủa tác gi ả t ừ 20 - 52 tôi t ươ ng đồng v ới nghiên c ứu c ủa David tu ổi, tu ổi trung bình 26, th ấp h ơn độ tu ổi Berger và CS (1987) trên 263 ng ười kh ỏe ở đố i t ượng nghiên c ứu c ủa chúng tôi. mạnh, ≥ 40 tu ổi, n ồng độ glucagon ở các Ngoài ra, có th ể do ph ươ ng pháp định nhóm tu ổi t ừ 40 - 49, 50 - 59 và 60 - 69 khác lượng glucagon khác nhau, tác gi ả s ử bi ệt không có ý ngh ĩa th ống kê (p > 0,05), dụng ph ươ ng pháp mi ễn d ịch phóng x ạ đồng th ời n ồng độ glucagon trung bình với kháng th ể G-58 tách chi ết t ừ th ỏ, không khác bi ệt gi ữa nam và n ữ [2]. 3. Liên quan gi ữa n ồng độ glucagon huy ết thanh v ới tu ổi, n ồng độ glucose và nồng độ axít uric máu. Bảng 3 : M ối liên quan gi ữa n ồng độ glucagon lúc đói v ới tu ổi, n ồng độ glucose, axít uric máu. Ch ỉ tiêu Nồng độ glucagon huy ết t ươ ng (pg/ml) p Tu ổi (n ăm) 0,05 ≥ 60 19,92 ± 2,19 Nồng độ glucose (mmol/l) 0,05 ≥ 5,5 47,45 ± 39,19 Nồng độ axít uric (µmol/l) Tăng 35,02 ± 30,74 > 0,05 Bình th ường 24,54 ± 14,28 104
4. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Ch ưa th ấy có m ối liên quan gi ữa n ồng ng ười kh ỏe m ạnh, không th ấy t ươ ng độ glucagon huy ết t ươ ng v ới tu ổi, n ồng quan gi ữa n ồng độ glucagon lúc đói và độ glucose và n ồng độ axít uric máu. Ở nồng độ glucose máu [6]. ng ười kh ỏe m ạnh, bài ti ết glucagon ph ụ Nồng độ glucagon t ươ ng quan ngh ịch thu ộc vào n ồng độ đường máu. Trong với n ồng độ axít uric máu, tuy nhiên m ối tr ạng thái đói, glucagon là y ếu t ố chính tươ ng quan này không có ý ngh ĩa th ống điều ch ỉnh sản xu ất glucose t ừ gan, duy kê (p > 0,05). Có th ể do ở ng ười kh ỏe trì n ồng độ đường huy ết trong gi ới h ạn mạnh, glucagon có tác d ụng t ăng bài xu ất bình th ường. Khi n ồng độ đường huy ết axít uric qua n ước ti ểu làm gi ảm n ồng độ gi ảm th ấp d ưới m ức bình th ường, axít uric. K ết qu ả t ươ ng đồng v ới nghiên glucagon càng được t ăng ti ết d ẫn đế n cứu c ủa Harold E và CS (1959): tiêm tăng s ản xu ất glucose, k ết qu ả n ồng độ glucagon ở ng ười kh ỏe m ạnh làm t ăng đường huy ết v ẫn được điều ch ỉnh v ề gi ới bài xu ất axít uric qua th ận so v ới nhóm hạn bình th ường [5]. Nghiên c ứu c ủa chúng tôi ch ưa th ấy m ối t ươ ng quan có ý ch ứng [4]. K ết qu ả này ch ưa có ý ngh ĩa ngh ĩa gi ữa n ồng độ glucagon lúc đói và th ống kê, có th ể do n ồng độ glucagon n ội nồng độ glucose máu. Có th ể do n ồng độ sinh trong nghiên c ứu c ủa chúng tôi th ấp glucagon n ội sinh điều ch ỉnh s ản xu ất hơn so v ới n ồng độ glucagon ngo ại sinh glucose trong điều ki ện sinh lý th ấp, nên trong nghiên c ứu c ủa tác gi ả, nên s ự bài sự chênh l ệch gi ữa các BN không rõ xu ất glucagon qua n ước ti ểu không gây ràng. K ết qu ả này t ươ ng đồng v ới nghiên gi ảm n ồng độ axít uric máu có ý ngh ĩa cứu c ủa Unger RH và CS (1970) trên 28 th ống kê. 4. Liên quan gi ữa n ồng độ glucagon v ới các thành ph ần lipid máu. Bảng 4: M ối liên quan gi ữa n ồng độ huy ết t ươ ng v ới n ồng độ lipid máu. Chỉ tiêu Glucagon (pg/ml) p Bình th ường 52,73 ± 43,94 LDL-C (mmol/l) < 0,05 Tăng 24,43 ± 11,33 Bình th ường 28,36 ± 21,25 HDL-C (mmol/l) > 0,05 Gi ảm 54,42 ± 46,64 Bình th ường 37,47 ± 32,41 > 0,05 Cholesterol toàn ph ần (mmol/l) Tăng 29,20 ± 24,78 Bình th ường 32,69 ± 31,01 Triglycerid (mmol/l) > 0,05 Tăng 33,52 ± 21,21 Nồng độ glucagon huy ết t ươ ng cao h ơn có ý ngh ĩa th ống kê ở nhóm có t ăng LDL-C máu so v ới nhóm không t ăng n ồng độ LDL-C máu, p < 0,05. Tuy nhiên, không có s ự khác bi ệt v ề n ồng độ glucagon ở các nhóm có và không có r ối lo ạn HDL-C, cholesterol toàn ph ần và triglycerid máu. 105
5. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Biểu đồ 1: T ươ ng quan gi ữa n ồng độ glucagon và n ồng độ LDL-C máu. Vì tác động c ủa glucagon lên chuy ển hóa r ất r ộng, nên ng ười ta cho r ằng glucagon tác động tr ực ti ếp ho ặc gián ti ếp lên chuy ển hóa lipoprotein và lipid, tuy nhiên vai trò này c ủa glucagon ch ưa được làm rõ [8]. Nghiên c ứu c ủa chúng tôi th ấy glucagon t ươ ng quan ngh ịch có ý ngh ĩa th ống kê v ới n ồng độ LDL-C máu, p < 0,05 và c ũng có t ươ ng quan ngh ịch v ới n ồng độ cholesterol, nh ưng không có ý ngh ĩa th ống kê, ch ưa th ấy có m ối t ươ ng quan gi ữa n ồng độ glucagon huy ết t ươ ng v ới nồng độ HDL-C và triglycerid máu. Nghiên c ứu c ủa chúng tôi phù h ợp với k ết qu ả của Changting Xiao và CS (2011), tác gi ả th ấy glucagon tham gia điều ch ỉnh s ản xu ất lipid, dung n ạp glucagon ngo ại sinh kéo dài d ẫn đế n gi ảm lipid máu, gi ảm n ồng độ triglycerid, cholesterol, gi ảm bài xu ất VLDL t ừ gan và t ăng oxy hóa axít béo [7]. Đồng th ời, tác gi ả c ũng nh ận đị nh glucagon có vai trò c ốt lõi trong h ằng đị nh lipid máu và chuy ển hóa carbohydrate. KẾT LU ẬN TÀI LI ỆU THAM KH ẢO Nồng độ glucagon huy ết t ươ ng trung 1. Ali S, Drucker DJ. Benefits and bình ở ng ười > 40 tu ổi là 33,42 ± 28,29 limitations of reducing glucagon action for the pg/ml, dao động 16,42 - 125,5 pg/ml. Có treatment of type 2 diabetes. Am J Physiol mối t ươ ng quan ngh ịch có ý ngh ĩa th ống Endocrinol Metab. 2009, 296 (3), pp.E415-21. kê gi ữa glucagon huy ết t ươ ng v ới n ồng 2. Berger D et al. Effect of age on fasting độ LDL-C. Ch ưa th ấy có liên quan có ý plasma levels of pancreatic hormones in man. ngh ĩa th ống kê gi ữa n ồng độ glucagon J Clin Endocrinol Metab. 1978, 47 (6), huy ết t ươ ng v ới tu ổi, n ồng độ glucose, pp.1183-1189. axít uric, HDL-C, cholesterol và triglycerid 3. Chen M et al. Pathogenesis of age- máu. related glucose intolerance in man: insulin 106
6. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 resistance and decreased beta-cell function. J subjects. J Clin Invest. 1970, 49 (4), pp.837- Clin Endocrinol Metab. 1985, 60 (1), pp.13-20. 848. 4. Harold E et al. Further studies on the 7. Xiao C et al. Effects of acute hyperglucagonemia on hepatic and intestinal renal action of glucagon. The Journal of lipoprotein production and clearance in Clinical Endocrinology & Metabolism. 1959, healthy humans. Diabetes. 2011, 60 (2), 19 (10), pp.1274-1982. pp.383-390. 5. Stephen L et al. Glucose metabolism 8. Xiao Changting et al. Effects of acute and regulation: Beyond insulin and glucagon. hyperglucagonemia on hepatic and intestinal lipoprotein production and clearance in Diabetes Spectrum. 2004, 17 (3), pp.183-190. healthy humans. Diabetes. 2011, 60 (2), 6. Unger RH et al. Studies of pancreatic pp.383-390. alpha cell function in normal and diabetic org/content/diabetes/60/2/383.full.pdf. 107