Giáo trình Vẽ kỹ thuật cơ khí - Hoàng Thị Chắt

Nội dung text: Giáo trình Vẽ kỹ thuật cơ khí - Hoàng Thị Chắt

1. Ô 4: K hi u c a b nv . Ô 9: Tên l p, khoa, tr ưng Ô 5: H và tên ng ưi v . 2.4. T L - T l c a m t hình bi u di n là t s gi a kích th ưc ño ñưc trên hình bi u di n và kích th ưc t ươ ng ng ño ñưc trên v t th t. - Tu ỳ theo ñ l n và m c ñ ph c t p c a v t th ñưc bi u di n mà ng ưi ta ch n t l nguyên hình, t l phóng to ho c thu nh . - Tr s kích th ưc ghi trên hình bi u di n là kích th ưc th c, không ph thu c v o t l ca hình bi u di n ñó. - TCVN 3-74 t ươ ng ng v i Tiêu chu n Qu c t ISO 5455:1979 quy ñnh t l c a các hình bi u di n trên các b n v c ơ khí ph i ñưc ch n trong các dãy s sau: T l thu nh 1:2 ; 1:2,5 ; (1:4) ; 1:5 ; 1:10 ; (1:15) ; 1:20 ; 1:25 ; (1:40) ; 1:50 ; (1:75) ; 1:100 T l nguyên hình 1:1 T l phóng to 2:1 ; 2,5:1 ; 4:1 ; 5:1 ; 10:1 ; 20:1 ; 40:1 ; 50:1 ; 100:1 Chú ý: - Nên h n ch dùng các t l ghi trong ngo c. - Con s t l ñưc ghi trong ô dành riêng c a khung tên theo ki u 1:1; 1:2 ; 2:1 và không c n ghi ch t l n a. - N u hình bi u di n c a m t b ph n hay m t chi ti t nào khác v i t l chung c a b n v thì ghi theo ki u sau: A B I ; ; TL 2 :1 TL 4 :1 TL 5 :1 2.5. ðƯNG NÉT Trên các b n v k thu t, các hình bi u di n c a v t th ñưc v b ng nhi u lo i ñưng nét có hình d ng và kích th ưc khác nhau. TCVN 8-1993 quy ñnh các lo i ñưng nét v và ng dng c a chúng trên các b n v nh m làm cho các hình bi u di n rõ ràng , ñp m t và d ñ c 2.5.1. Các lo i nét v Các lo i nét v trên b n v c ơ khí ñưc li t kê trong b ng 2-1 d ưi ñây: Bng 2-1 TT Dng nét v Tên g i ng d ng 1 A Nét li n ñ m A1 - C nh th y, ñưng bao th y Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 10
2. A2 - ðưng ren th y, ñ nh r ăng th y 2 B Nét li n m nh B1 - Giao tuy n t ưng t ưng B2 - ðưng kích th ưc B3 - ðưng d n, ñưng gióng kích th ưc B4 - Thân m ũi tên ch h ưng nhìn B5 - ðưng g ch g ch m t c t B6 - ðưng bao m t c t ch p B7 - ðưng tâm ng n B8 - ðưng chân ren th y 3 C Nét l ưn sóng C1 - ðưng gi i h n gi a ph n hình c t vi ph n hình chi u trong hình c t k t h p (1) (2) ðư D Nét dích d c C2 - ng c t lìa 4 E Nét ñt ñ m (2) E1 - ðưng bao khu t, c nh khu t 5 F Nét ñt m nh F1 - ðưng bao khu t, c nh khu t (2) 6 G Nét g ch ch m G1 - ðưng tâm m nh G2 - ðưng tr c ñ i x ng G3 - Qu ñ o G4 - Mt chia c a bánh r ăng 7 H Nét c t H1 - V t c a m t ph ng c t 8 J Nét g ch ch m J1 - Ch d n các ñưng ho c m t c t c n x ñm lí riêng 9 K Nét g ch hai K1 - ðưng bao c a chi ti t lân c n ch m m nh K2 - Các v trí ñ u, cu i, trung gian c a chi ti t di ñ ng K3 - ðưng tr ng tâm K4 - ðưng bao c a chi ti t tr ưc khi hình thành K5 - B ph n c a chi ti t phía tr ưc m t ph ng c t Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 11
3. (1) Thích h p khi s d ng máy v . (2) Ch ñưc s d ng m t trong hai lo i nét trên cùng m t b n v . Hình 2-5 minh ho mt s áp d ng ñ i v i các nét ñã quy ñnh. Hình 2-5 2.5.2. Nhóm ñưng nét Nhóm ñưng nét ñưc phân theo b r ng nét v . Trong m t b n v b r ng c a các nét mnh, ñ m, r t ñ m ph i ñưc ch n trong cùng m t nhóm theo bng 2-2 d ưi ñây: B ng 2-2 Nhóm ñưng nét Nét m nh (mm) Nét ñm (mm) Nét r t ñ m (mm) 1 0,18 0,35 0,7 2 0,25 0,5 1,0 3 0,35 0,7 1,4 4 0,5 1,0 2,0 5 0,7 1,4 2,0 Chú ý : - Nhóm 2, 3 và 4 ñưc ưu tiên s d ng. - Ch n b r ng c a nét v ph thu c vào kích th ưc và m c ñ ph c t p c a v t th c n bi u di n. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 12
4. - Nhóm ñưng nét ph i ch n gi ng nhau trên t t c các hình bi u di n v i cùng m t t l trên cùng m t b n v . - Chi u r ng c a cùng m t nét v trên cùng m t b n v không ñưc thay ñi trên các hình bi u di n khác nhau. 2.5.3. Quy t c v các lo i ñưng nét - N u trên hình bi u di n có hai hay nhi u nét v khác lo i trùng nhau thì v theo th t ưu tiên sau: ñưng bao th y, ñưng bao khu t, ñưng tr c, ñưng tâm và ñưng gióng kích th ưc - ði v i các nét ñ t, nét ch m g ch m nh và nét hai ch m g ch m nh c n v chi u dài các ñon g ch và kho ng cách gi a các ñon g ch trong cùng m t bn v ph i nh ư nhau. - Các nét ch m g ch, nét hai ch m g ch, nét ñ t t i các ch b t ñ u, ch k t thúc, ch giao nhau, ch u n l ưn ñ u ñưc v b ng các nét g ch. Riêng nét ñt t i ch ti p giáp v i nét li n ñ m thì ch ti p giáp c n v h (H.2-6a) - Cho phép v ñưng tâm c a hình tròn, ô van ,. . . b ng nét li n m nh thay cho nét ch m gach m nh khi kích th ưc c a các ph n t ñó nh h ơn 12 mm trên b n v (H. 2-6b). Trong m i tr ưng h p, tâm c a ñưng tròn ñưc xác ñnh b ng giao c a hai nét g ch. T i ch b t ñu và k t thúc nét ch m g ch ph i v ưt quá ñưng bao kho ng 2 ñ n 5mm (H 2-6). a, b, Hình 2-6 2.6 CH VÀ S Trên b n v k thu t ngoài các hình v ra còn có các con s kích th ưc, nh ng ký hi u bng ch , nh ng ghi chú b ng l i khác t t c chúng ph i ñưc theo các quy ñ nh th ng nh t ñ d ñ c, ñ p m t và tránh nh m l n. TCVN 6-85 phù h p v i tiêu chu n Qu c t ISO 3098-2:2000 quy ñnh ch vi t g m ch , ch s và các d u dùng trên các b n v và tài li u k thu t. 2.6.1. Kh ch Kh ch (ký hi u là h) là giá tr ñưc xác ñ nh b ng chi u cao c a ch hoa tính b ng milimét, có các kh ch sau ñây: 2,5 ; 3,5 ; 5 ; 7 ; 10 ; 14 ; 20 ; 28 ; 40. Chi u r ng c a nét ch (ký hiêu là d) ph thu c vào ki u ch và chi u cao c a ch . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 13
5. 2.6.2. Ki u ch Ki u ch k thu t: có hai ki u ch ñưc dùng trong k thu t . Ki u A không nghiêng ( ñng) và ki u A nghiêng 75 0 v i d =1/14h Ki u B không nghiêng ( ñng) và ki u B nghiêng 75 0 v i d = 1/10h Các thông s c a ch ñưc quy ñ nh trong b ng 2-3 và hình 2-7 d ưi ñây. Bng 2-3 Thông s c a ch Ký hi u Kích th ưc t ươ ng ñi Ki u A Ki u B Chi u cao ch hoa h 14/14h 10/10h Chi u cao ch th ưng c 10/14h 7/10h Kho ng cách gi a các ch a 2/14h 2/10h Bưc nh nh t c a các dòng b 22/14h 17/10h Kho ng cách gi a các t e 6/14h 6/10h Chi u r ng nét ch d 1/14h 1/10h Chi u r ng c a ch g 6/10h 6/10h : Hình 2-7 Ki u ch xây d ng : ngoài ki u ch k thu t trên ñưc dùng cho các ngành k thu t. Trong b n v xây d ng còn cho phép ñưc dùng hai ki u ch khác theo TCVN 2233-77, ñó là ki u ch g y nét ñ m và ki u ch m thu t. Hai ki u ch này ch y u dùng ñ ghi tên các b n v và các ñ m c l n, ñây không trình bày. Hình 2-8, hình 2-9 là m t s thí d v cách vi t ch , s và ch s La Mã. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 14
6. Hình 2-8 2.7. GHI KÍCH TH ƯC Trên b n v kích th ưc th hi n ñ l n c a v t th ñưc bi u di n. Vi c ghi kích th ưc ph i ñưc theo các quy ñ nh th ng nh t c a TCVN 5705-1993, tiêu chu n này phù h p v i Tiêu chu n Qu c t ISO 129:1985 . 2.7.1. Quy ñnh chung - C ơ s ñ xác ñ nh ñ l n và v trí t ươ ng ñi gi a các ph n t ñưc bi u di n là các con s kích th ưc, chúng không ph thu c vào t l c a b n v . - M i kích th ưc ch ñưc ghi m t l n trên b n v . Kích th ưc ñưc ghi trên hình chi u th hi n rõ ràng và ñc tr ưng nh t v c u t o c a ph n t ñưc ghi. S l ưng kích th ưc ghi trên bn v ph i ñ ñ ch t o và ki m tra chi ti t - Kích th ưc dài trên b n v dùng ñơ n v ño là mm, nên không c n ghi ñơn v ño sau con s kích th ưc. N u dùng ñơ n v khác nh ư centimet, mét thì ñơ n v ño ñưc ghi ngay sau con s kích th ưc. - Kích th ưc góc ghi trên b n v dùng ñơ n v ño là ñ, phút, giây. 2.7.2. Các thành ph n c a kích th ưc Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 15
7. Hình 2-9 Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 16
8. a, b, Hình 2-10 - ðưng kích th ưc dùng ñ bi u th ph n t ñưc ghi kích th ưc, nó ñưc v b ng nét li n m nh (H. 2-10). - ðưng kích th ưc c a ñon th ng ñưc k song song v i ñon th ng ñó và cách ñon th ng ñó m t ñon t 5 ñ n 7 mm (H. 2-10). ðưng kích th ưc c a ñ dài dây cung là ñưng th ng song song v i dây cung ñó (H.2-11a). ðưng kích th ưc c a góc là m t cung tròn có tâm ñnh góc (H 2-11b). ðưng kích th ưc c a ñ dài cung tròn là m t cung tròn ñng tâm (H 2-11c) - Không ñưc dùng ñưng tr c, ñưng tâm, ñưng bao làm ñưng kích th ưc a, b, c, Hình 2-11 - N u hình v là hình ñi x ng mà không v ñ y ñ , ho c hình v là n a hình chi u và na hình c t k t h p thì cho phép không v ñ y ñ ñưng kích th ưc (H. 2-12). Hình 2-12 2.7.2.2. ðưng gióng kích th ưc - ðưng gióng kích th ưc dùng ñ gi i h n ph n ñưc ghi kích th ưc, ñưc v b ng nét li n m nh và th ưng k v ưt quá ñưng kích th ưc m t kho ng t 2 - 5 mm. - ðưng gióng c a kích th ưc dài ñưc k vuông góc v i ñưng kích th ưc (H. 2-10) . Tr ưng h p ñ c bi t cho phép k ñưng gióng xiên góc ñ kh i trùng v i ñưng bao (H. 2-13). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 17
9. - Nh ng ch có cung l ưn, ñưng gióng ñưc k t giao ñim c a hai ñưng bao n i ti p vi cung l ưn (H. 2-14). Hình 2-13 Hình 2-14 - Cho phép dùng các ñưng tr c, ñưng tâm, ñưng bao, ñưng kích th ưc làm ñưng gióng kích th ưc (H. 2-15). 2.7.2.3. Mũi tên hai ñ u mút c a ñưng kích th ưc ñưc v m ũi tên, ñ l n c a m ũi tên t l thu n v i chi u r ng nét v c a b n v (H. 2-16). Hình 2-15 Hình 2-16 - Trong tr ưng h p ñưng kích th ưc ng n quá không ñ ch ñ v m ũi tên thì m ũi tên ñưc v phía bên ngoài hai ñưng gióng (H. 2-17). - Tr ưng h p có nhi u kích th ưc n i ti p nhau mà không ñ ch ñ v m ũi tên thì dùng du ch m ñ m ho c g ch xiên thay cho m ũi tên (H. 2-18). Hình 2-17 Hình 2-18 2.7.2.4. Con s kích th ưc - Con s kích th ưc ph i vi t chính xác, rõ ràng phía trên và vào kho ng gi a c a ñưng kích th ưc. Chi u cao c a con s kích th ưc th ưng không bé h ơn 3,5mm. - Chi u c a con s kích th ưc ñ dài ph thu c vào ñ nghiêng c a ñưng kích th ưc so vi ñưng b ng c a b n v (H. 2- 19). N u ñưng kích th ưc có ñ nghiêng quá l n thì con s kích th ưc ñưc ghi trên giá ngang (H. 2-20). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 18
10. Hình 2-19 Hình 2-20 - Chi u con s kích th ưc góc ph thu c vào ñ nghiêng c a ñưng th ng vuông góc v i ñưng phân giác c a góc ñó (H. 2-21). Hình 2-21 Hình 2-22 - Không cho phép b t c ñưng nét nào c a b n v chia hay c t con s kích th ưc, trong tr ưng h p c n thi t thì ph i vi t con s kích th ưc l ch ho c v ng t ñon các ñưng (H. 2-22). - ði v i nh ng kích th ưc quá bé, không ñ ch ñ ghi kích th ưc thì con s ñưc vi t trên ñưng kéo dài c a ñưng kích th ưc ho c trên giá ngang (H. 2-23). - Khi có nhi u ñưng kích th ưc song song nhau hay ñ ng tâm thì kích th ưc nh ñ t trong, kích th ưc l n ñ t ngoài. Các ñưng kích th ưc ph i cách nhau 7 ñn 10 mm và con s ca các kích th ưc ñó ñ t so le nhau (H.2-24). Hình 2-23 Hình 2-24 - ði v i các ph n t gi ng nhau, phân b có quy lu t thì có th ghi kích th ưc c a chúng nh ư (H. 2-25). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 19
11. Hình 2-25 2.7.2.4. Các ch và kí hi u - ðưng kính : Trong m i tr ưng h p, tr ưc con s kích th ưc c a ñưng kính ph i ghi kèm ký hi u φ có kh b ng kh c a con s kích th ưc, ñưng kích th ưc c a ñưng kính ñưc k qua tâm ñưng tròn (H. 2-26). Hình 2-26 - Bán kính: Trong m i tr ưng h p, ñi v i các cung tròn có góc tâm nh h ơn 180 0 thì ghi kích bán kính. Tr ưc con s kích th ưc c a bán kính có kèm theo ch R b ng kh c a con s kích th ưc (H.2 - 27). ði v i các cung tròn có bán kính quá bé, không ñ ch ñ ghi kích th ưc và v m ũi tên thì cho phép ghi nh ư (H. 2-27b,c). ði v i cung tròn có bán kính quá l n, tâm c a cung bên ngoài gi i h n c n v , cho phép ñưng kích th ưc v gãy khúc và không c n xác ñ nh tâm (H. 2- 28). a b c Hình 2-27 Hình 2-28 - Hình c u: Phía tr ưc con s kích th ưc ñưng kính hay bán kính c a hình c u ph i ghi ch “c u” ho c d u ο kèm d u φ hay ch R (H 2-29). - Hình vuông: ð phân bi t ph n m t ph ng v i m t cong dùng nét li n m nh g ch chéo ph n m t ph ng. Phía tr ưc con s kích th ưc c nh c a hình vuông ghi d u
    (H.2-30). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 20
12. a) b) Hình 2-29 - ð dài cung tròn Phía trên con s ñ dài cung tròn ghi d u ∩, ñưng kích th ưc là m t cung tròn ñng tâm, ñưng gióng k song song v i ñưng phân giác c a góc ch n cung ñó (H.2-31). Hình 2-30 Hình 2-31 Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 21
13. CH ƯƠ NG III V HÌNH H C Trong quá trình th c hi n m t b n v ta th ưng ph i th c hi n m t s v n ñ v d ng hình ph ng nh ư: chia ñu m t ñon th ng, chia ñ u m t ñưng tròn, v các cung n i ti p, v các ñưng cong hình h c . Trong ch ươ ng này chúng ta l n l ưt nghiên c u các v n ñ ñó. 3.1 CHIA ðU M T ðON TH NG VÀ M T ðƯNG TRÒN 3.1.1. Chia ñu m t ñon th ng Chia ñon th ng AB ra n ph n b ng nhau. - Qua ñim A k ñưng th ng Ax b t k ỳ (nên k sao cho góc BAx là m t góc nh n). - K t ñim A, ñ t liên ti p lên Ax, n ñon th ng b ng nhau b ng các ñim chia 1 ’, 2 ’, 2', n ’. - N i n ’ v i B và qua các ñim 1 ’, 2 ', 3, ’ k các ñưng th ng song song v i n ’B. Giao ñim c a các ñưng th ng ñó v i AB cho ta các ñim chia t ươ ng ng 1, 2, 3, ñó là các ñim c n tìm (H. 3-1). Hình 3-1 3.1.2. Chia ñu m t ñưng tròn Cách chia ñưng tròn ra 2, 3, 4, 6, 8 ph n ñu nhau ta ñu ñã bi t. D ưi ñây là cách chia ñưng tròn ra 5, 7, 9, 10, 11, 13, ph n ñu nhau. 3.1.2.1 Chia ñưng tròn ra 5 và 10 ph n ñ u nhau Chia ñưng tròn ra 5 ph n ñ u nhau b ng các d ng ñ dài c nh c a hình 5 c nh ñ u ni ti p trong ñưng tròn ñó theo công th c : a 5 = R/2 10 − 2 5 ( trong ñó R là bán kính ñưng tròn). Cách v nh ư sau: - Qua tâm O k hai ñưng kính AB và CD vuông góc v i nhau. - Xác ñnh trung ñim M c a bán kính OA. - V cung tròn tâm M, bán kính MC, cung tròn này c t OB t i ñim N, CN là ñ dài cnh hình n ăm c nh ñ u và ON là ñ dài hình 10 c nh ñu ni ti p ñưng tròn ñó (H. 3-2). 3.1.2.2. Chia ñưng tròn ra 7, 9, 11,13 ) ph n ñu nhau Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 22
14. Ph ươ ng pháp g n ñúng (H. 3-3) d ưi ñây th ưng dùng ñ chia ñưng tròn ra 7, 9, 11,13 ph n ñu nhau. Ví d chia d ưng tròn ra 7 ph n ñu nhau: - K hai ñưng kính vuông góc AB và CD. - V cung tròn tâm D, bán kính CD, cung này c t A kéo dài t i E và F. - Chia ñưng kính CD ra 7 ph n b ng nhau b ng các ñim chia 1 ’, 2 ', 3 ’ - N i E và F v i các ñim chia ch n 2, 4, 6 (ho c các ñim chia l 1 ’, 3 ', 5’ ), các ñưng này c t ñưng tròn t i các ñim 1, 2, 7 chính là các ñnh c a hình 7 c nh ñ u n i ti p ñưng tròn ph i v . Cách chia ñưng tròn ra 9, 11, 13, làm t ươ ng t khi ñó ta chia CD ra 9, 11, 13, ph n ñu nhau. Ta có th v m t hình có n c nh n i ti p m t ñưng tròn cho tr ưc b ng cách tính ñ dài a n c a m t c nh. Khi ñó ñ dài a n ñưc tính b ng công th c sau: 180 0 an = 2rsin n Hình 3-2 Hình 3-3 3.2. V ð D C VÀ ð CÔN 3.2.1. V ñ d c ð d c gi a ñưng th ng AB và ñưng th ng AC chính là tang c a góc α t o thành gi a hai ñưng th ng ñó (H. 3-4). BC S = = tg α AC ð d c ñ c tr ưng cho ñ nghiêng gi a ñưng th ng này so v i ñưng th ng kia, ñưc tính theo ph n tr ăm ho c t l . V ñ d c là v góc α theo tang ca góc. Hình 3-4 Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 23
15. Cách v ñ d c c a m t c t thép hình theo kích th ưc ñã cho, có ñ d c 1:10 (H.3 - 5). ð v ñ d c 1:10, ta v tam giác vuông có m t c nh góc vuông (c nh ñ ng) là 10, c nh góc vuông kia (n m ngang) là 100. Hình 3-5 3.2.2. V ñ côn ð côn là t s gi a hi u s hai ñưng kính c a hai m t c t vuông góc c a hình côn tròn xoay và kho ng cách gi a hai m t c t ñó (H. 3-6). D − d K = = 2 tg α h V m t hình côn có ñ côn K là v hai c nh bên c a m t hình thang cân có hai ñáy là D và d mà các c nh bên ñu có ñ d c b ng K/2 so v i ñưng cao c a hình thang ñó (H 3-6a). Ví d : v m t hình côn có ñ côn 1:5, ñ nh là A, tr c là AB. - Qua hai ñim A và B ñã xác ñnh v hai ñưng th ng có ñ d c v i tr c AB b ng S = K/2 = 1: 10. a) b) Hình 3-6 Trong ngành ch t o máy, ñ côn dùng cho các lo i m i ghép hình côn ñưc quy ñ nh trong TCVN 135-63 , theo ñó ñ côn K có các giá tr : 1:200 ; 1:100 ; 1:50 ; 1:30 ; 1:20 ; 1:15 ; 1:12 ; 1:10 ; 1:8 ; 1:7 ; 1:5 ; 1:3 ; ho c tính theo góc 2 α ta có: 30 0 ; 45 0 ; 60 0 ; 75 0 ; 90 0 ; 120 0. 3.2.3. Cách ghi kích th ưc ñ d c và ñ côn TCVN 5705-1993 quy ñnh v ghi kích th ưc cho ñ d c và ñ côn nh ư sau: Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 24
16. - Phía tr ưc con s kích th ưc ch ñ d c hay ñ côn ph i ghi d u ñ d c ∠ hay d u ñ côn < . ðnh c a các d u này ph i h ưng v ñáy d c ho c ñ nh hình côn. Hình 3-7 - Các d u hi u trên ñưc vi t trên giá song song v i ñáy d c ho c trên tr c c a hình côn (H. 3-7). 3.4. V N I TI P V n i ti p là v các ñưng chuy n ti p tr ơn ñu t ñưng cong này sang ñưng cong khác hay t ñưng cong sang ñưng th ng theo quy lu t hình h c. Tr ơn ñu t c là t i ñim ni ti p hai ñưng cong hay m t ñưng cong và m t ñưng th ng có cùng ti p tuy n. Khi v ni ti p c n xác ñ nh tâm cung n i ti p và các ñim n i ti p. Cách v n i ti p c n d a vào các tính ch t ti p xúc c a ñưng th ng v i ñưng tròn và c a ñưng tròn v i ñưng tròn. - M t ñưng th ng ti p xúc v i m t ñưng tròn thì tâm c a ñưng tròn cách ñưng th ng m t ñon b ng bán kính ñưng tròn, ñim ni ti p là chân ñưng vuông góc h t tâm ñưng tròn xu ng ñưng th ng (H. 3-8). - M t ñưng tròn ti p xúc v i m t ñưng tròn khác thì kho ng cách tâm c a hai ñưng tròn b ng t ng hai bán kính n u chúng ti p xúc ngoài (H.3-9), ho c b ng hi u hai bán kính n u chúng ti p xúc trong (H. 3-10). ðim ni ti p là giao gi a ñưng n i hai tâm v i ñưng ti p tuy n chung c a hai ñưng tròn ñó. Hình 3-8 Hình 3-9 Hình 3-10 Sau ñây là m t s tr ưng h p n i ti p: 3.4.1. N i ti p các cung tròn b ng m t ñon th ng Cho hai ñưng tròn tâm O 1 và O 2 bán kính R 1 và R 2, kho ng cách gi a hai tâm O 1 và O2 b ng A. V n i ti p hai ñưng tròn ñó b ng hai ñon th ng. Có hai tr ưng h p sau: - ðưng th ng ti p xúc ngoài, cách v nh ư hình 3-11 - ðưng th ng ti p xúc trong, cách v nh ư hình 3-12. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 25
17. Hình 3-11 Hình 3- 12 3.4.2. N i ti p hai ñưng th ng c t nhau b ng m t cung tròn Hình 3-13 Cho hai ñưng th ng d 1 và d 2 ct nhau, v cung tròn bán kính R ti p xúc v i hai ñưng th ng ñó. Cách v nh ư hình 3-13. 3.4.3. N i ti p ñưng th ng và cung tròn b ng m t cung tròn khác Cho ñưng th ng d, ñưng tròn tâm O 1, bán kính R 1, v cung tròn bán kính R ti p xúc vi ñưng th ng và ñưng tròn ñó. Có hai tr ưng h p: Hình 3-14 Hình 3-15 - Cung tròn n i ti p R ti p xúc ngoài v i ñưng tròn tâm O 1 (H. 3-14) . - Cung tròn n i ti p R ti p xúc trong v i ñưng tròn tâm O 1 (H. 3-15). 3.4.4. N i ti p hai cung tròn b ng m t cung tròn khác Cho hai ñưng tròn tâm O 1 và O 2, bán kính R 1 và R 2, v cung tròn bán kính R ti p xúc vi hai ñưng tròn ñó. Có ba tr ưng h p: - Cung n i ti p R ti p xúc ngoài v i c hai ñưng tròn ñã cho (H. 3-16a). - Cung n i ti p R ti p xúc trong vi c hai ñưng tròn ñã cho (H. 3-16b). - Cung n i ti p R ti p xúc trong v i m t ñưng tròn và ti p xúc ngoài v i ñưng tròn kia (H. 3-16c). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t c ơ khí 26