Điều trị bí đái cơ năng trên bệnh nhân sau mổ trĩ bằng máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung kết hợp tiêm prostigmin

Nội dung text: Điều trị bí đái cơ năng trên bệnh nhân sau mổ trĩ bằng máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung kết hợp tiêm prostigmin

1. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC ĐIỀU TRỊ BÍ ĐÁI CƠ NĂNG TRÊN BỆNH NHÂN SAU MỔ TRĨ BẰNG MÁY ĐIỆN CHÂM SỬ DỤNG MIẾNG DÁN ĐIỆN XUNG KẾT HỢP TIÊM PROSTIGMIN Tạ Đăng Quang1, Nguyễn Thị Thảo2 1Trường Đại học Y Hà Nội, 2Trường Cao đẳng Phương Đông – Đà Nẵng Nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung kết hợp tiêm thuốc prostigmin trong điều trị bệnh nhân bí đái cơ năng sau mổ trĩ. 60 bệnh nhân được chẩn đoán bí đái cơ năng sau mổ trĩ hỗn hợp độ III bằng phương pháp Milligan Morgan, được chia làm hai nhóm, nhóm chứng được tiến hành điều trị bằng máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung đơn thuần và nhóm can thiệp sử dụng phương pháp trên kết hợp tiêm dưới da 01 ống thuốc Prostigmin 0,5mg/ml. Nhóm chứng và nhóm can thiệp tỉ lệ thành công lần lượt là 86,7% và 93,3% (p > 0,05). Trong đó nhóm can thiệp đạt hiệu quả tốt hơn thể hiện qua số lượng nước tiểu trung bình lần đầu sau can thiệp nhiều hơn và số lần can thiệp ít hơn so với nhóm chứng (p < 0,01). Chưa thấy tác dụng không mong muốn của phương pháp trên. Từ khóa: bí đái, máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung, prostigmin I. ĐẶT VẤN ĐỀ giải quyết được vấn đề triệt để nhưng có thể Bí đái là tình trạng không đái được mặc dù để lại biến chứng tổn thương niệu đạo, bàng bàng quang có chứa đầy nước tiểu, trong khi quang, nhiễm khuẩn tiết niệu [6 - 8]. chức năng thận vẫn còn và tiếp tục sản xuất nước tiểu [1]. Bí đái cơ năng sau mổ trĩ là tình Bí đái được mô tả trong phạm vi chứng trạng thường gặp, nguyên nhân thường do tác Long bế của y học cổ truyền, để điều trị chứng dụng phụ của thuốc gây tê tủy sống và tình Long bế, y học cổ truyền có thể sử dụng điện trạng đau sau mổ [2; 3]. Cắt trĩ bằng phương châm, xoa bóp bấm huyệt, máy điện châm sử pháp Milligan Morgan là một phương pháp dụng miếng dán điện xung [9 - 11]. Điện châm phổ biến đang được áp dụng rộng rãi tại nhiều là một thủ thuật xâm lấn, xoa bóp bấm huyệt cơ sở y tế hiện nay với ưu điểm dễ áp dụng, đòi hỏi sức người, đồng thời khi thực hiện hiệu quả điều trị cao, tuy nhiên thường gây phương pháp này đòi hỏi người thực hiện đau và bí đái sau mổ. Theo báo cáo của các phải có kiến thức về y học cổ truyền. Máy điện nghiên cứu trong và ngoài nước, tỷ lệ bệnh châm sử dụng miếng dán điện xung đã được nhân bí đái cơ năng sau mổ trĩ bằng phương nghiên cứu và sử dụng đạt hiệu quả cao trong pháp Milligan Morgan là 25,6% và 19,6% [4; điều trị và dễ áp dụng [10; 11]. Tuy nhiên, 5]. Để điều trị bí đái cơ năng sau mổ, y học bệnh nhân còn tình trạng đi tiểu không hết bãi, hiện đại thường tiến hành đặt sonde tiểu, tuy phải đi tiểu nhiều lần gây nhiều khó chịu cho người bệnh. Prostigmin là thuốc kháng cholinesterase có tác dụng làm tăng co bóp Địa chỉ liên hệ: Tạ Đăng Quang – Khoa Y học cổ truyền – cơ thành bàng quang, được chỉ định trong Trường Đại học Y Hà Nội điều trị bí đái cơ năng [12]. Việc kết hợp máy Email: drdangquang@gmail.com Ngày nhận: 28/7/2016 điện châm sử dụng miếng dán điện xung với Ngày được chấp thuận: 08/10/2016 Prostigmin nhằm nâng cao hiệu quả điều trị bí TCNCYH 103 (5) - 2016 25
2. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC đái cơ năng đã được tiến hành có kết quả tại Thuốc Prostigmin (Prostigmin methylsufat) Trung Quốc [13] song chưa có nghiên nào tại 0,5mg/1ml x 01 ống của Hameln Pharm Việt Nam. Vì vậy, nghiên cứu được tiến hành GmbH - Đức. với mục tiêu: 3. Phương tiện nghiên cứu 1. Đánh giá tác dụng của máy điện châm Miếng dán điện xung: 4 miếng, làm bằng sử dụng miếng dán điện xung kết hợp thuốc gel dẫn điện do Công ty Shenzhen Osto Tech- Prostigmin trong điều trị bí đái cơ năng sau nology Co., Ltd - Quảng Đông, Trung Quốc mổ trĩ hỗn hợp độ III bằng phương pháp sản xuất. Milligan Morgan, so sánh hiệu quả với máy điện châm sử dụng miếng dán điện xung Máy điện châm: do Công ty Đầu tư phát triển công nghệ và xây lắp sản xuất, Model 2. Theo dõi tác dụng không mong muốn 1592 - ET - TK21. của phương pháp này trên lâm sàng. 4. Phương pháp II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP * Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, so sánh 1. Đối tượng kết quả trước và sau điều trị và so sánh với nhóm chứng. 60 bệnh nhân được chẩn đoán bí đái cơ năng sau mổ trĩ hỗn hợp độ III bằng phương * Quy trình nghiên cứu: Bệnh nhân phù pháp Milligan Morgan tại Khoa Ngoại - Bệnh hợp với tiêu chuẩn lựa chọn, được tiến hành viện Y học cổ truyền Trung ương từ tháng đánh giá các triệu chứng lâm sàng trước can 9/2014 đến tháng 1/2015. thiệp: toàn trạng: ý thức, mạch, nhiệt độ, huyết áp, thời gian xuất hiện bí đái tính từ thời điểm * Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân sau phẫu thuật, đo kích thước cầu bàng - Bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên. quang và các thông tin chung của bệnh nhân - Được chẩn đoán xác định là bí đái cơ (tuổi, giới, nghề nghiệp, tiền sử). năng sau mổ cắt trĩ hỗn hợp độ III bằng Tính từ thời điểm can thiệp: tiến hành theo phương pháp Milligan Morgan. dõi và thu thập các chỉ số nghiên cứu khi có - Không rối loạn nhịp tim, nhịp tim > 60 lần/ sự thay đổi (tình trạng tiểu tiện, thời gian tiểu phút. được sau can thiệp, số lần can thiệp). Liệu trình điều trị: được tiến hành ngay sau * Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khi bệnh nhân được chẩn đoán bí đái cơ năng - Bệnh nhân chẩn đoán bí đái do nguyên sau mổ: nhân thực thể (U tiền liệt tuyến, u bàng Nhóm can thiệp quang ). Dán miếng dán: núm kim loại để mắc điện - Bệnh nhân có rối loạn nhịp tim, nhịp cực được dán vào vị trí huyệt, phần bản điện chậm (nhịp tim < 60 lần/phút). được dán bao phủ vùng cầu bàng quang. - Bệnh nhân dị ứng với thuốc Prostigmin. Mắc điện cực: mắc 2 cặp điện cực vào 2 2. Chất liệu nghiên cứu: công thức huyệt: cặp miếng dán (Khí hải – Quy lai, Khúc cốt - Khúc cốt, Khí hải, Quy lai (2 bên). Quy lai). 26 TCNCYH 103 (5) - 2016
3. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Chỉnh máy điện châm: tần số tả 6 Hz, 6. Đạo đức trong nghiên cứu: Nghiên cường độ: chỉnh tối thiểu để tạo được sự rung cứu chỉ nhằm nâng cao kết quả điều trị cho động trên bề mặt da bụng, phù hợp với bệnh nhân, không nhằm mục đích nào khác. ngưỡng chịu đựng của bệnh nhân. Bệnh nhân được lựa chọn theo tiêu chuẩn nghiên cứu và tự nguyện tham gia nghiên Tiêm dưới da Prostigmin 0,5mg/1ml x 01 cứu. Bệnh nhân được giải thích rõ về tác dụng ống, ngay lúc vừa chỉnh xong máy điện châm của phương pháp. Bệnh nhân có quyền rút (sử dụng một lần duy nhất, những lần can khỏi nghiên cứu bất cứ thời điểm nào. Khi tiến thiệp tiếp theo (nếu có) sẽ không sử dụng hành nghiên cứu, nếu có bất thường trong thuốc Prostigmin). quá trình điều trị, bệnh nhân đều được theo Thời gian can thiệp cho một liệu trình là 30 dõi xử trí cho phù hợp tùy theo tình trạng phút. Nếu bệnh nhân chưa tiểu tiện được sẽ bệnh, có thể đổi phương pháp khác. tiến hành can thiệp lần kế tiếp sau khi kết thúc III. KẾT QUẢ liệu trình trước đó 30 phút. Số lần can thiệp tối đa là ba liệu trình. Nếu sau ba liệu trình, bệnh 1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu nhân vẫn chưa tiểu tiện được sẽ tiến hành đặt Nhóm can thiệp và nhóm chứng đảm bảo sonde tiểu. Trong quá trình điều trị, nếu bệnh không có sự khác biệt về tuổi, giới, và mức độ nhân khó chịu nhiều, sẽ tiến hành đặt sonde cầu bàng quang. Trong nghiên cứu này, tuổi tiểu ngay. trung bình của bệnh nhân là 46 ± 13,71 và Nhóm chứng mức độ cầu bàng quang từ 5 - 10 cm chiếm tỷ Tiến hành quy trình như nhóm can thiệp lệ cao nhất là 60% cho cả hai nhóm. nhưng không tiêm Prostigmin. 2. Hiệu quả điều trị * Các chỉ tiêu nghiên cứu Ở cả hai nhóm, tỷ lệ thành công sau can Các chỉ tiêu liên quan đến đặc điểm lâm thiệp đều rất tốt, ở nhóm chứng là 86,7% và ở sàng chung của bệnh nhân: tuổi, giới, mức độ nhóm can thiệp là 93,3%. Tuy nhóm can thiệp cầu bàng quang. có tỷ lệ thành công cao hơn nhóm chứng, Các chỉ tiêu đánh giá kết quả điều trị song không có sự khác biệt về kết quả điều trị - Kết quả điều trị bí đái sau can thiệp: tiểu chung sau can thiệp của hai nhóm, p > 0,05 được và không tiểu được. (bảng 1). - Số lượng nước tiểu lần đầu sau can thiệp. Trong số các bệnh nhân tiểu được sau - Số lần can thiệp. can thiệp (nhóm can thiệp: 28/30; nhóm Tác dụng không mong muốn của phương chứng: 26/30), số lượng nước tiểu lần đầu ở pháp: mẩn ngứa chỗ miếng dán, vựng châm, nhóm can thiệp cao hơn so với nhóm chứng, buồn nôn, nôn. sự khác biệt có ý nghĩa thống kê, p < 0,01 5. Xử lý số liệu: phần mềm SPSS 16.0. (bảng 2). TCNCYH 103 (5) - 2016 27
4. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 1. Kết quả điều trị chung sau can thiệp Nhóm chứng (n = 30) Nhóm can thiệp (n = 30) Nhóm Kết quả n % n % p Tiểu được 26 86,7 28 93,3 > 0,05 Không tiểu được 4 13,3 2 6,7 Tổng 30 100 30 100 Bảng 2. Số lượng nước tiểu lần đầu sau can thiệp Nhóm chứng (n = 26) Nhóm can thiệp (n = 28) Số lượng Nhóm n % n % p nước tiểu (ml) < 300 25 96,2 13 46,4 300 – 500 1 3,8 15 53,6 < 0,01 > 500 0 0 0 0 Tổng 26 100 28 100 X ± SD 126,92 ± 97,27 265,36 ± 128, 37 < 0,01 Trong số các bệnh nhân tiểu được sau can thiệp (nhóm can thiệp: 28/30; nhóm chứng: 26/30), số lượng nước tiểu lần đầu ở nhóm can thiệp cao hơn so với nhóm chứng, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê, p < 0,01. Bảng 3. Số lần can thiệp của hai nhóm Nhóm tiểu được Nhóm chứng (n = 26) Nhóm can thiệp (n = 28) Số p lần can thiệp n % n % 1 15 57,7 25 89,3 < 0,01 2 11 42,3 3 10,7 Tổng 26 100 28 100 Trong số các bệnh nhân tiểu được sau can thiệp (nhóm can thiệp: 28/30; nhóm chứng: 26/30), nhóm can thiệp có tỷ lệ bệnh nhân tiểu được sau 1 lần can thiệp cao hơn so với nhóm chứng. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê, p < 0,01. 3. Tác dụng không mong muốn: hiện tại chưa phát hiện tác dụng không mong muốn trên lâm sàng ở cả hai nhóm. 28 TCNCYH 103 (5) - 2016
5. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC IV. BÀN LUẬN nội sinh, gây các triệu chứng cường hệ cholinergic ngoại biên và trung ương, làm tăng Trong nghiên cứu này, tuổi trung bình của trương lực cơ thành bàng quang, nên khi kết bệnh nhân là 46 ± 13,71, do nghiên cứu được tiến hành trên bệnh nhân sau mổ trĩ và độ tuổi hợp với điện châm sử dụng miếng dán sẽ làm này là độ tuổi thường gặp của bệnh. Kết quả tăng tác dụng, kéo dài thời gian co bóp của cơ này cũng phù hợp với các nghiên cứu về bệnh thành bàng quang nên giúp tăng thêm hiệu trĩ của nhiều tác giả trong và ngoài nước [14; quả điều trị. 15]. Các bệnh nhân trong nghiên cứu đều V. KẾT LUẬN được tiến hành vô cảm bằng phương pháp gây tê tủy sống, sử dụng thuốc Marcain Kết quả nghiên cứu cho phép đưa ra một (Bupivacaine hydrochloride) với thời gian bán số kết luận như sau: thải là 1,5 - 5,5 giờ [12], qua theo dõi trên lâm - Điện châm sử dụng miếng dán kết hợp sàng, thường sau 2 - 3 giờ bệnh nhân bắt đầu thuốc Prostigmin có hiệu quả điều trị bí đái cơ có cảm giác buồn tiểu. Bệnh nhân luôn được năng trên bệnh nhân sau mổ trĩ hỗn hợp độ III truyền dịch trước, trong và sau khi phẫu thuật, bằng phương pháp Milligan Morgan. với chức năng thận bình thường, khi bệnh - Điện châm sử dụng miếng dán điện xung nhân bắt đầu có cảm giác buồn tiểu thì trong bàng quang trung bình đã có khoảng hơn 200 kết hợp thuốc Prostigmin có hiệu quả tốt hơn ml nước tiểu, do đó kích thước cầu bàng so với điện châm sử dụng miếng dán điện quang từ 5 - 10 cm chiếm tỷ lệ cao trong xung. nghiên cứu. Thuốc gây tê tủy sống làm tăng - Chưa thấy tác dụng không mong muốn trương lực cơ thắt cổ bàng quang gây bí tiểu trong điều trị bí đái cơ năng sau mổ trĩ của [16]. Phác đồ với các huyệt được sử dụng điện xung trị liệu kết hợp thuốc prostigmin. nằm ngay phía trên bàng quang (khi bệnh nhân có cầu bàng quang) nên khi được kích Lời cảm ơn thích sẽ tác động trực tiếp, tạo những nhát Để hoàn thành nghiên cứu này, nhóm bóp nhân tạo làm tăng áp lực, thắng được nghiên cứu xin chân thành cảm ơn tập thể y sức cản của cơ thắt cổ bàng quang giúp tăng bác sĩ Khoa Ngoại, Phòng Kế hoạch tổng hợp, khả năng đi tiểu cho bệnh nhân. Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương đã tận Theo y học cổ truyền, sau phẫu thuật, kinh mạch bị tổn hại, khí trệ huyết ứ dẫn đến bàng tình giúp đỡ tạo điều kiện cho chúng tôi trong quang khí hóa bị rối loạn mà dẫn đến bí đái. quá trình nghiên cứu. Huyệt Khúc cốt là huyệt hội của mạch Nhâm TÀI LIỆU THAM KHẢO và kinh túc quyết âm Can, có tác dụng điều trị bí tiểu và giảm đau. Huyệt Khí hải có tác dụng 1. Trường Đại học Y Hà Nội - Bộ môn giảm đau, thông dương khí. Huyệt Quy lai Nội (2004). Nội khoa cơ sở tập II. Nhà xuất thuộc kinh Vị có tác dụng giảm đau tại chỗ. bản Y học, 355. Bên cạnh đó, ở nhóm can thiệp được sử dụng 2. Kreutziger J, Frankenberger B, Luger thêm thuốc Prostigmin là thuốc kháng TJ, Richard S, Zbinden S (2010). Urinary cholinesterase nên làm vững bền acetylcholin retention after spinal anaesthesia with TCNCYH 103 (5) - 2016 29
6. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC hyperbaric prilocaine 2% in an ambulatory 10. Tạ Đăng Quang (2014). Nghiên cứu setting. British Journal of anaesthesia, 104(5), tác dụng điều trị bí đái cơ năng của điện châm 582 - 586. sử dụng miếng dán nhóm huyệt UR1 trên 3. Caroline Sanchez, M.D.1 and Bertram bệnh nhân sau mổ triệt mạch trĩ. Tạp chí T. Chinn, M.D.1 (2011). Hemorrhoids, Clinics nghiên cứu Y Dược học cổ truyền Việt Nam, in Colon and Rectal Surgery, 24(1), 5 - 13. 41, 75 - 80. 4. Lê Xuân Huệ (1998). Áp dụng kĩ thuật 11. Nguyễn Thị Thúy Vân, Tạ Đăng Milligan - Morgan điều trị bệnh trĩ tại khoa Quang (2015). Hiệu quả điều trị bí đái cơ phẫu thuật tiêu hóa bệnh viện Việt Đức. Tạp năng sau mổ trĩ của phương pháp điện châm sử dụng miếng dán điện cực. Tạp chí Y học chí y học thực hành, 7, 5 - 7. thực hành, 1(949), 166 - 168. 5. Zhang Y, Wang Zg, Zeng Xd et al 12. Bộ Y tế (2002). Dược thư quốc gia (2015). Clinical observations on the treatment Việt Nam. Nhà xuất bản Y học. of prolapsing hemorrhoids with tissue selecting therapy. World J Gastroenterol, 21 13. Quan Ke Sheng, Ou Chun (2011). Hiểu biết về trị liệu bí đái sau mổ hậu môn (8), 2490 - 2496. trực tràng bằng phương pháp miếng dán điện 6. Lê Thị Bình (2014). Thực trạng nhiễm kích thích lên huyệt kết hợp với neostigmine khuẩn tiết niệu mắc phải sau đặt thông tiểu tại methylsulfate. Tạp chí Trung Y Dược Nội Bệnh viện Bạch Mai. Tạp chí Y học thực hành, Mông cổ, (6), 28 - 29. 2(905), 12 - 16 14. Nguyễn Văn Liễu, Nguyễn Đoàn Văn Catheter-related 7. Nicolle, L. E. (2005). Phúc, Nguyễn Thành Phúc (2011). Nghiên urinary tract infection. Drugs Aging, 22(8), 627 cứu ứng dụng điều trị cắt trĩ theo phương - 639. pháp Longo tại Khoa Ngoại Bệnh viện Trường 8. Tenke, P, Kovacs, B., Bjerklund Đại học Y Dược Huế. Tạp chí Đại trực tràng Johansen TE et al (2008). European and học, 6, 18 - 19. Asian guidelines on management and 15. Shalaby.R and A. Desoky (2001). prevention of catheter-associated urinary tract Randomized clinical trial of stapled vs Milligan- infections. Int J Antimicrob Agents, 1, 68 - 78. Morgan haemorrhoidectomy. British Journal of 9. Tạ Đăng Quang, Lê Thành Xuân Surgery, 88, 1049 - 1053. (2014). Tác dụng giảm đau và điều trị bí đái 16. Huỳnh Tấn Hưng, Lê Việt Hoàng của điện châm trên bệnh nhân sau mổ trĩ (2010). Điều dưỡng chăm sóc các biến chứng bằng phương pháp khâu triệt mạch. Tạp chí sau tê tủy sống phẫu thuật chi dưới. Tạp chí Y nghiên cứu y học, 89, 128 - 134. học thực hành, 744, 48 - 49. Summary THE EFFECT OF PAD-ELECTRO ACUPUNCTURE COMBINED WITH PROSTIGMIN INJECTION ON TREATING FUNCTIONAL URINARY RETENTION AFTER HEMORRHOIDECTOMY This study was conducted to evaluate the treatment effects of pad - electro acupuncture combined with Prostigmin in functional urinary retention patients after hemorrhoidectomy. 30 TCNCYH 103 (5) - 2016
7. TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC 60 patients diagnosed with functional urinary retention after grade 3 mixed hemorrhoidectomy by Milligan-Morgan technique were divided into two groups: The control group was treated with pad-electro acupuncture, the study group was treated by pad-electro acupuncture and Prostigmin 0,5mg/ml SC injection. The ratios of patients urinated normally after treatment of the control and the study group were 86.7% and 93.3%, respectively (p > 0.05). The study group had higher mean urine volume in the first urination after intervention and fewer times of intervention than the control group (p < 0.01). No adverse side effects were observed. Keywords: Functional urinary retention, pad-electro acupuncture, Prostigmin TCNCYH 103 (5) - 2016 31