Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng viêm xương tủy xương đường máu giai đoạn cấp tính ở trẻ em và kết quả điều trị bằng phương pháp khoan xương tưới rửa kháng sinh liên tục

Nội dung text: Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng viêm xương tủy xương đường máu giai đoạn cấp tính ở trẻ em và kết quả điều trị bằng phương pháp khoan xương tưới rửa kháng sinh liên tục

1. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, C ẬN LÂM SÀNG VIÊM X ƯƠ NG TỦY X ƯƠ NG ĐƯỜNG MÁU GIAI ĐOẠN C ẤP TÍNH Ở TR Ẻ EM VÀ KẾT QU Ả ĐIỀU TR Ị B ẰNG PH ƯƠ NG PHÁP KHOAN X ƯƠ NG TƯỚI R ỬA KHÁNG SINH LIÊN T ỤC Thái V ăn Bình*; Nguy ễn Ng ọc H ưng** TÓM T ẮT Mục tiêu: nghiên c ứu đặ c điểm lâm sàng, c ận lâm sàng b ệnh viêm x ươ ng tu ỷ x ươ ng đường máu (VXTX ĐM) giai đoạn c ấp tính ở tr ẻ em và k ết qu ả điều tr ị bằng ph ươ ng pháp khoan x ươ ng tưới r ửa kháng sinh liên t ục. Đối t ượng và ph ươ ng pháp: nghiên c ứu ti ến c ứu mô t ả c ắt ngang theo dõi d ọc 92 b ệnh nhân (BN) ch ẩn đoán VXTX ĐM giai đoạn c ấp, điều tr ị t ại B ệnh vi ện S ản Nhi Ngh ệ An t ừ tháng 1 - 2010 đến 12 - 2014. Kết qu ả: VXTX ĐM gặp ở tr ẻ > 6 tu ổi (59,8%), nam nhi ều h ơn n ữ (1,4/1), nông thôn 91,3%; thành th ị 8,7%. Vi khu ẩn gây b ệnh ch ủ y ếu là t ụ cầu vàng (91,3%). Tri ệu ch ứng s ốt cao 100%; đau vùng chi t ổn th ươ ng 93,9%; s ưng n ề 90,2%; hạn ch ế v ận độ ng 84,8%. Th ường g ặp nh ất ở x ươ ng c ẳng chân (45,7%), x ươ ng đùi (23,9%). Bạch c ầu t ăng 74,6%; máu l ắng t ăng 97,7%. Tri ệu ch ứng X quang xu ất hi ện muộn sau 10 ngày (64,1%). Ph ẫu thu ật khoan x ươ ng t ưới r ửa kháng sinh 37,0% (34 BN). Kết qu ả: t ốt 88,2%; trung bình 8,8%; kém 3,0%. Th ời gian n ằm vi ện trung bình 14,45 ngày. K ết lu ận: ph ẫu thu ật khoan x ươ ng t ưới r ửa kháng sinh cho k ết qu ả t ốt, rút ng ắn th ời gian điều tr ị, h ạn ch ế tái phát. * T ừ khóa: Viêm x ươ ng t ủy x ươ ng đường máu; Trẻ em; Khoan x ươ ng; T ưới r ửa kháng sinh. Clinical, Paraclinical Characteristics of Acute Hematogenous Ostepmyelitis in Children and Treatment Results of Bone Drilling and Continuous Antibiotic Irrigation Summary Objectives: To study clinical, paraclinical features of acute hematogenous osteomyelitis in children and treatment results of bone drilling and continuous antibiotics irrigation. Subjects and methods: A cross-sectional descriptive study was carried out on 92 patients diagnosed as acute hematogenous osteomyelitis, who were treated by bone drilling and antibiotics irrigation. Results: Hematogenous osteomyelitis was seen in children upper 6 years old (59.8%). Boys more than girls (1.4/1). Rural areas 91.3% and urban areas 8.7%. Bacteria were mainly S. aureus (91.3%). Early symptoms were high fever (100%), pain in the region of injury (93.9%), swelling (90.2%), limited movement (84.8%). The most common sites were in the tibia (45.7%), the femur (23.9%). Tests: WBC increased (74.6%); VSS increased (97.7%). Symptoms appeared in X-ray were usually after 10 days (64.1%). Drilling bone and antibiotic irrigation accounted for 37.0% (34 patients). Good results 88.2%; average 8.8%; bad 3.0%. The average hospital stay was 14.45 days. Conclusions: Drilling bone and antibiotic irrigation gets better results, shortening the treatment duration, limiting recurrence. * Key words: Acute hematogenous osteomyelitis; Children; Drilling bone; Antibiotic irrigation. * Bệnh vi ện Sản Nhi Ngh ệ An ** B ệnh vi ện Nhi TW Ng ười ph ản h ồi (Corresponding): Thái V ăn Bình (binhbvn@yahoo.com) Ngày nh ận bài: 24/03/2016; Ngày ph ản bi ện đánh giá bài báo: 16/05/2016 Ngày bài báo được đă ng: 06/07/2016 170
2. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 ĐẶT V ẤN ĐỀ * Tiêu chu ẩn l ựa ch ọn: BN < 16 tu ổi, ẩ đ Đ đ ạ ấ Viêm x ươ ng t ủy x ươ ng đường máu tr ẻ ch n oán VXTX M giai o n c p tính. em là b ệnh hay g ặp. B ệnh kh ởi phát ở * Tiêu chu ẩn lo ại tr ừ: viêm x ươ ng tu ỷ hành x ươ ng viêm sinh m ủ lan ra toàn b ộ xươ ng do ch ấn th ươ ng, giang mai, xươ ng. T ỷ l ệ m ắc b ệnh cao ở các n ước VXTX ĐM c ấp tính, nh ưng không điều tr ị đang phát tri ển. VXTX ĐM th ường g ặp ở ph ẫu thu ật. Không đủ h ồ s ơ b ệnh án và các x ươ ng dài (83 - 84%). Tiên l ượng phim X quang. BN ≥ 16 tu ổi. bệnh ph ụ thu ộc vào ch ẩn đoán s ớm hay 2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu. mu ộn, kh ả n ăng điều tr ị. N ếu ch ẩn đoán Nghiên c ứu ti ến c ứu, mô t ả c ắt ngang sớm, điều tr ị đúng, k ịp th ời, b ệnh có th ể kết h ợp theo dõi d ọc, không nhóm ch ứng. kh ỏi 90 - 100%. Ch ẩn đoán mu ộn, điều tr ị sai, b ệnh chuy ển sang giai đoạn m ạn tính * Các b ước nghiên c ứu: và để l ại nhi ều di ch ứng nặng n ề. Đã có - Th ăm khám lâm sàng, thu th ập thông nhi ều công trình nghiên c ứu ch ẩn đoán tin v ề tu ổi, gi ới, n ơi ở, ngày vào vi ện, sớm b ằng siêu âm, ch ọc hút hành x ươ ng, ngày ra vi ện, tri ệu ch ứng lâm sàng, c ận CT-scanner, ch ụp đồ ng v ị phóng x ạ, c ộng lâm sàng, ti ền s ử và b ệnh k ết h ợp. hưởng t ừ Điều tr ị VXTX ĐM giai đoạn - Th ăm khám c ận lâm sàng: ch ụp phim cấp tính ở tr ẻ em b ằng kháng sinh, ph ẫu X quang x ươ ng ở chi b ị viêm, xét nghi ệm thu ật làm gi ảm áp lực ống t ủy, d ẫn l ưu, công th ức máu, t ốc độ máu l ắng, c ấy máu mở c ửa s ổ x ươ ng. Khoan x ươ ng t ưới r ửa và c ấy d ịch m ủ làm kháng sinh đồ. kháng sinh điều tr ị VXTX ĐM giai đoạn - Điều tr ị kháng sinh toàn thân. cấp tính được th ực hi ện t ại B ệnh vi ện Nhi - Ph ẫu thu ật: khoan x ươ ng l ưu m ủ và TW t ừ n ăm 1984. T ại B ệnh vi ện S ản Nhi tưới r ửa kháng sinh liên t ục áp d ụng Ngh ệ An, ph ươ ng pháp này được th ực xươ ng đùi, x ươ ng chày . hi ện t ừ nhi ều n ăm nay. Nghiên c ứu này nh ằm: Nh ận xét đặ c điểm lâm sàng, c ận - B ất độ ng b ột ở t ư th ế c ơ n ăng. lâm sàng b ệnh VXTX ĐM giai đoạn c ấp - Đánh giá k ết qu ả ph ẫu thu ật khoan tính ở tr ẻ em và k ết qu ả điều tr ị bằng xươ ng t ưới r ửa kháng sinh theo tiêu ph ươ ng pháp khoan x ươ ng t ưới r ửa chu ẩn c ủa Bernard F. Morrey [7]. kháng sinh liên t ục. * X ử lý s ố li ệu: b ằng ph ần m ềm SPSS 16.0. ĐỐI T ƯỢNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP KẾT QU Ả NGHIÊN C ỨU VÀ NGHIÊN C ỨU BÀN LU ẬN 1. Đối t ượng nghiên c ứu. Trong th ời gian t ừ 1 - 2010 đến 92 BN được ch ẩn đoán VXTX ĐM giai 12 - 2014, 92 BN b ị VXTX ĐM giai đoạn đoạn c ấp tính, điều tr ị t ại Khoa Ch ấn cấp tính vào điều tr ị t ại Khoa Ch ấn th ươ ng Ch ỉnh hình - B ỏng, B ệnh vi ện S ản th ươ ng Ch ỉnh hình - B ỏng, B ệnh vi ện S ản Nhi Ngh ệ An t ừ tháng 1 - 2010 đến Nhi Ngh ệ An, chi ếm 0,21% s ố BN nh ập 12 - 2014. vi ện; 1,02% s ố BN c ủa khoa. 171
3. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 1. Tu ổi và gi ới. vùng chi viêm, s ưng n ề chi 97,8%, h ạn * Phân b ố b ệnh theo nhóm tu ổi ch ế v ận độ ng chi 95,5%. K ết qu ả này (n = 92): tươ ng t ự nh ư nghiên c ứu c ủa Ph ạm V ăn Yên [5], Uông Anh Tú [4]. ≤ 30 ngày: 3 BN (3,2%): > 30 ngày - < 6 tu ổi: 34 BN (37,0%); ≥ 6 tu ổi: 55 BN. 4. Tri ệu ch ứng lâm sàng khi vào (59,8%). B ệnh g ặp ở m ọi l ứa tu ổi, nh ỏ vi ện. nh ất 24 ngày tu ổi, l ớn nh ất 15 tu ổi. Ph ạm - BN đến vi ện tri ệu ch ứng s ốt chi ếm Văn Yên [5] nghiên c ứu t ại B ệnh vi ện Nhi 65,2% tr ường h ợp, m ặc dù trong b ệnh s ử TW, t ỷ l ệ VXTX ĐM g ặp ở độ tu ổi < 6 100% có s ốt. chi ếm 57%. - Đau ở quanh đầ u chi t ổn th ươ ng * Gi ới: trong s ố 92 BN nghiên c ứu, 93,9%; không đau 6,1%. Nh ững BN vào 54 BN nam (58,7%) và 38 BN n ữ vi ện s ớm trong vòng 2 tu ần đầ u, 100% có (14,3%). T ỷ l ệ gi ữa nam và n ữ là 1,4/1. đau. Kết qu ả này t ươ ng t ự c ủa Ph ạm V ăn Yên [5] g ặp t ỷ l ệ này là 2/1. Bonhoeffer J [6] v ới 95% BN vào vi ện có Theo chúng tôi đây là điều r ất đáng l ưu ý tri ệu ch ứng đau, có m ối liên quan gi ữa đối v ới các th ầy thu ốc khi khám và ch ẩn tri ệu ch ứng đau v ới th ời gian BN đế n đoán b ệnh trong giai đoạn đầ u, khi hình vi ện. Nh ững BN vào vi ện s ớm trong vòng ảnh X quang x ươ ng hoàn toàn ch ưa có 2 tu ần đầ u tri ệu ch ứng đau chi ếm 100%. nh ững t ổn th ươ ng đặc hi ệu. - S ưng n ề ở n ơi t ổn th ươ ng 90,2%, * Địa ph ươ ng: bệnh VXTX ĐM g ặp ở sưng n ề không rõ ràng 9,8%. Nh ững BN 91,3% tr ẻ em s ống ở nông thôn, ở thành nhập vi ện trong tu ần đầ u có bi ểu hi ện th ị 8,7%. sưng n ề 100%, tu ần th ứ 2: 90,7%. Nh ận xét này gi ống k ết qu ả c ủa Uông Anh Tú * Ti ền s ử tr ước khi b ị b ệnh: không rõ ti ền s ử tr ước khi b ị VXTX ĐM chi ếm 27,2%. [4], Ph ạm V ăn Yên [5]. - H ạn ch ế v ận độ ng: 84,8% BN có h ạn 2. Ch ẩn đoán và điều tr ị c ủa tuy ến ch ế v ận độ ng. Trong đó s ố BN vào vi ện tr ước. trong 2 tu ần đầ u, tri ệu ch ứng này > 90%; đượ ẩ đ đ ừ - 48,9% BN c ch n oán úng t tu ần th ứ 2: 81,0%. tuy ến tr ước, ch ẩn đoán nh ầm 18,4%; ch ưa có ch ẩn đoán 32,6%. - V ị trí x ươ ng viêm: x ươ ng c ẳng chân gặp nhi ều nh ất (45,7%), sau đó đế n - 54,5% BN ch ưa điều tr ị. xươ ng đùi (23,9%). Theo Nguy ễn Ng ọc 3. Tri ệu ch ứng lâm sàng tr ước khi Hưng [2], v ị trí x ươ ng b ị viêm x ếp theo vào vi ện. tần su ất th ường g ặp là: x ươ ng đùi, - Th ời gian BN đế n vi ện trong tu ần đầ u xươ ng chày, x ươ ng ch ậu, x ươ ng cánh của b ệnh chi ếm t ỷ l ệ th ấp (19,8%). Đa s ố tay; theo Ph ạm V ăn Yên [5]: x ươ ng đùi BN đến vi ện mu ộn t ừ tu ần th ứ 2 đế n chi ếm 46,7%; x ươ ng chày 35%; x ươ ng ngày th ứ 14 (77,2%). cánh tay 12,6%. Nghiên c ứu c ủa - Tri ệu ch ứng kh ởi phát c ủa b ệnh r ất Bonhoeffer J [6]: t ổn th ươ ng x ươ ng đùi rầm r ộ, 100% BN có tri ệu ch ứng s ốt, đau 24%; x ươ ng chày 18%; x ươ ng ch ậu 13%; 172
4. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 xươ ng cánh tay 5%. Nh ư v ậy, t ần su ất 64,1% BN có hình ảnh t ổn th ươ ng x ươ ng chi b ị viêm x ươ ng trong nghiên c ứu c ủa trên phim X quang. chúng tôi khác k ết qu ả của Ph ạm V ăn Nh ư v ậy, hình ảnh t ổn th ươ ng x ươ ng Yên [5]. trên phim X quang c ủa VXTX ĐM giai - Bệnh ph ối h ợp: 9,3% BN có b ệnh đoạn c ấp không điển hình, không th ể d ựa ph ối h ợp, trong đó VXTX ĐM k ết h ợp v ới vào để xác đị nh có viêm x ươ ng hay viêm ph ổi 6,1%. không. Hình ảnh t ổn th ươ ng xu ất hi ện ch ủ y ếu sau tu ần th ứ 2 (82,1%). K ết qu ả 5. Tri ệu ch ứng c ận lâm sàng. của chúng tôi c ũng phù h ợp v ới nh ận xét - S ố l ượng b ạch c ầu t ăng so v ới tu ổi của Uông Anh Tú [4], Bonhoeffer J và CS chi ếm 74,6%. Tr ị s ố trung bình c ủa b ạch [6]. 3 cầu 15.978,7 ± 647,5/mm . 6. Điều tr ị VXTX ĐM. - T ốc độ máu l ắng t ăng chi ếm đa s ố - 100% BN được điều tr ị kháng sinh tr ường h ợp (97,7%). K ết qu ả c ủa chúng toàn thân, trong đó dùng ceftriaxone tôi t ươ ng đươ ng v ới nghiên c ứu c ủa theo k ết qu ả kháng sinh đồ chi ếm 61,3%. Ph ạm V ăn Yên [5], Bonhoeffer J và CS Số còn l ại dùng ceftriaxone k ết h ợp [6]. với gentamycin ho ặc kháng sinh cùng - K ết qu ả c ấy máu: trong 26 ca c ấy nhóm cephalosporin k ết h ợp v ới nhóm máu, 15 ca (56,1%) cho k ết qu ả d ươ ng aminozid. tính và 43,9% âm tính. Bảng 2: Ph ươ ng pháp điều tr ị ph ẫu - K ết qu ả c ấy m ủ: trong 26 ca c ấy m ủ, thu ật (n = 92). 19 ca (71,4%) d ươ ng tính và 28,6% âm tính. Ph ươ ng pháp Số BN Tỷ l ệ (%) Bảng 1: Kết qu ả phân l ập vi khu ẩn t ừ Khoan x ươ ng t ưới r ửa 34 37,0 kháng sinh, d ẫn l ưu cấy máu và m ủ (n = 34). Đục m ở c ửa s ổ n ạo ổ viêm, 34 37,0 Tên vi khu ẩn Số BN Tỷ l ệ (%) dẫn l ưu, t ưới r ửa kháng sinh Staphylococus aureus 31 91,3 Rạch d ẫn l ưu m ủ d ưới 24 26,0 màng x ươ ng, b ất độ ng Proteus, Bacillus, Pseudo 3 8,7 không m ổ dùng kháng sinh Tổng s ố 34 100,0 Tổng s ố 92 100,0 Trong 34 m ẫu b ệnh ph ẩm được nuôi Ph ẫu thu ật có khoan x ươ ng nh ỏ gi ọt cấy t ừ máu và m ủ d ươ ng tính, k ết qu ả t ưới r ửa kháng sinh áp d ụng cho các 31 BN (91,3%) có t ụ c ầu vàng. thân x ươ ng đùi, x ươ ng chày và x ươ ng Chúng tôi nh ận th ấy s ố BN đế n trong cánh tay. 10 ngày đầu c ủa b ệnh, 100% ch ưa th ấy Ph ạm V ăn Yên [5] đánh giá k ết qu ả các d ấu hi ệu t ổn th ươ ng x ươ ng trên phim điều tr ị c ủa hai ph ươ ng pháp này cho X quang. Từ ngày th ứ 10 đế n sau 14 ngày, th ấy ph ươ ng pháp khoan x ươ ng và t ưới 173
5. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 rửa kháng sinh liên t ục đem l ại k ết qu ả 7. K ết qu ả điều tr ị. cao h ơn (94,6%) so v ới ph ươ ng pháp 92 BN ra vi ện v ới tình tr ạng 100% nạo ổ viêm và d ẫn l ưu đơ n thuần không s ốt, b ột c ố đị nh t ốt, nh ững BN m ổ (50,8%). không có d ấu hi ệu nhi ễm khu ẩn v ết m ổ. Ph ươ ng pháp khoan x ươ ng đặt h ệ * K ết qu ả khoan x ươ ng t ưới r ửa kháng th ống nh ỏ gi ọt t ưới r ửa kháng sinh liên sinh, d ẫn l ưu (n = 34): tốt: 30 BN (88,2%); tục có tác d ụng làm gi ảm áp l ực trong ống trung bình: 3 BN (8,8%); kém: 1 BN tu ỷ, khi ổ áp xe ở hành x ươ ng và d ưới (3,0%). màng x ươ ng, nên h ạn ch ế th ươ ng t ổn mạch máu nuôi d ưỡng cho x ươ ng, đồng 92 BN VXTX ĐM điều tr ị t ại B ệnh vi ện th ời giúp tái t ạo các m ạch máu tân t ạo Sản Nhi Ngh ệ An có th ời gian n ằm vi ện cho x ươ ng. Ti ếp t ục làm s ạch t ổ ch ức trung bình 14,45 ± 6,06 ngày, ít nh ất 2 viêm, trong quá trình ph ẫu thu ật không ngày, nhi ều nh ất 54 ngày. Th ời gian h ết th ể làm s ạch tri ệt để [8]. sốt sau m ổ trung bình 4,2 ± 2,3 ngày, ít Khi d ẫn l ưu ổ viêm đơ n thu ần, quá nh ất 1 ngày, nhi ều nh ất 16 ngày. trình này không tri ệt để vì các c ục máu đông có th ể làm t ắc m ột ph ần ho ặc hoàn KẾT LU ẬN toàn ống d ẫn l ưu, gây ứ đọ ng d ịch viêm. Qua nghiên c ứu 92 BN VXTX ĐM giai Khi s ăn sóc không t ốt, vi khu ẩn qua ống đoạn c ấp tính điều tr ị t ại B ệnh vi ện S ản dẫn l ưu lên gây nhi ễm trùng ng ược dòng Nhi Ngh ệ An, chúng tôi rút ra k ết lu ận: tới x ươ ng. Chúng tôi đã l ấy d ịch ra t ừ ống dẫn ra c ủa h ệ th ống nh ỏ gi ọt t ừ nh ững - B ệnh VXTX ĐM là m ột b ệnh th ường gi ọt đầ u tiên ngay sau khi m ổ. Khi ch ưa gặp ở tr ẻ em > 6 tu ổi (59,8%). Nam nhi ều đư a kháng sinh t ại ch ỗ, 4/34 b ệnh ph ẩm hơn n ữ (1,4/1). T ần su ất g ặp ở nông thôn (11,8%) m ọc vi khu ẩn. Vì v ậy, m ục đích cao h ơn thành th ị. Vi khu ẩn gây b ệnh ch ủ của đặ t nh ỏ gi ọt kháng sinh liên t ục gi ải yếu là t ụ c ầu vàng (92,5%). quy ết tri ệt để t ổ ch ức viêm sau ph ẫu - Các tri ệu ch ứng kh ởi phát g ồm: s ốt thu ật, h ạn ch ế nhi ễm khu ẩn ng ược dòng cao (100%), đau vùng chi t ổn th ươ ng bằng đưa kháng sinh liên t ục 24/24 gi ờ, (93,9%), s ưng n ề (90,2%), h ạn ch ế v ận đồng th ời c ũng ch ống t ắc h ệ th ống nh ỏ động (84,8%), hay g ặp nh ất là x ươ ng gi ọt. chày (45,7%), x ươ ng đùi (23,9%). Xét Để th ực hi ện m ục đích trên, chúng tôi nghi ệm máu: b ạch cầu t ăng (74,6%), máu ơ ử ế ặ đẳ ươ b m r a huy t thanh m n ng tr ng lắng t ăng (97,7%). cho đến khi d ịch trong ống tu ỷ ch ảy ra trong, làm s ạch t ổ ch ức viêm và máu - Tri ệu ch ứng X quang th ường có ph ần m ềm. Đặ t catheter s ố 6 vào trong mu ộn sau 10 ngày (64,1%). ống tu ỷ, ống d ẫn d ịch b ằng dây truy ền - Ph ẫu thu ật khoan x ươ ng nh ỏ gi ọt huy ết thanh có nhi ều l ỗ bên đặt trong và tưới r ửa kháng sinh cho 34 BN (37,0%) ngoài màng x ươ ng, tu ỳ theo m ức độ t ổn với k ết qu ả tốt 88,2%; trung bình 8,8%; th ươ ng để d ẫn l ưu ra máy hút liên t ục kém 3,0%. Th ời gian n ằm vi ện trung bình ho ặc chai huy ết thanh nh ựa. 14,45 ngày. 174
6. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 5. Ph ạm V ăn Yên. Nh ận xét k ết qu ả điều tr ị VXTX ĐM tr ẻ em b ằng ph ươ ng pháp khoan 1. Đặng Kim Châu . Viêm x ươ ng tr ẻ em. xươ ng và t ưới r ửa kháng sinh t ại B ệnh vi ện Bách khoa toàn th ư b ệnh h ọc. Trung tâm biên Nhi TW. Lu ận v ăn Th ạc s ỹ Y h ọc. Đạ i h ọc Y so ạn t ừ điển Bách khoa toàn th ư Vi ệt Nam. khoa Hà N ội. 1999. Hà N ội. 2003, tr.386-389. 6. Bonhoeffer J et al. Diagnosis of acute 2. Nguy ễn Ng ọc H ưng . Viêm x ươ ng t ủy haematogenous osteomyelitis and septic arthritis: xươ ng. H ướng d ẫn ch ẩn đoán điều tr ị b ệnh 20 years experience at the University Children's tr ẻ em. Nhà xu ất b ản Y h ọc. 2003, tr.525-528. Hospital Basel. Swiss Med Wkly. 2001, 131, p.575. 3. Đỗ L ợi. C ốt tu ỷ viêm. Bệnh h ọc ngo ại 7. Bernard F Morrey. Hematogenous khoa sau đại h ọc, t ập II. Học vi ện Quân y. pyogenic osteomyelitis in children. Orthopedic 1993, tr.492-505. Clinics of North America. 1975, 6 (4), pp.935-949. 4. Uông Anh Tú . Viêm x ươ ng tu ỷ c ấp ở tr ẻ 8. Dahl LB, Hoyland AL, Dramsdahl H et al. em, ch ẩn đoán và điều tr ị. Công trình nghiên Acute osteomyelitis in children: a population cứu khoa h ọc Ngo ại Nhi toàn qu ốc l ần th ứ 2 based retrospective study 1965 to 1994. tại B ệnh vi ện Nhi TW. 2003, tr.199-207. Scand J Infect Dis. 1998, 30, pp.573-577. 175