Báo cáo trường hợp dị ứng protein lõng trắng trứng gà

Nội dung text: Báo cáo trường hợp dị ứng protein lõng trắng trứng gà

1. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 BÁO CÁO TRƯỜNG HỢP DỊ ỨNG PROTEIN LÕNG TRẮNG TRỨNG GÀ Lê Thị Minh Hương*; Thục Thanh Huyền* TÓM TẮT Tỷ lệ dị ứng thức ăn ngày càng tăng ở trẻ em do nhiều nguyên nhân với biểu hiện lâm sàng rất đa dạng. Phát hiện được chính xác loại thức ăn nào là nguyên nhân gây dị ứng rất quan trọng, giúp ích trong điều trị và phòng tránh. Báo cáo trường hợp trẻ trai 6 tháng tuổi vào cấp cứu vì quấy khóc, kích thích, nổi ban mày đay toàn thân kết hợp với phù mạch. Trẻ được tiêm antihistamin, các triệu chứng cải thiện nhanh sau vài giờ. Để xác định nguyên nhân mày đay cấp, chúng tôi tiến hành khai thác tiền sử, chế độ ăn của trẻ, diễn biến lâm sàng, test lẩy da, IgE đặc hiệu với loại thức ăn nghi ngờ và chế độ ăn kiêng loại trừ. Trẻ đã được chẩn đoán xác điịnh là dị ứng với protein lòng trắng trứng gà. Gia đình trẻ được tư vấn về chế độ ăn kiêng các thực phẩm chứa lòng trắng trứng và cân nhắc khi sử dụng v¾cxin được sản xuất từ phôi gà. * Từ khóa: Dị ứng thức ăn; Mày đay; Phù mạch; Trẻ em. CASE REPORT OF ALLERGY due TO WHITE EGG PROTEIN SUMMARY The rate of food allergies is increasing more and more in children with a variety of different foods and diversity clinical symptoms. Detecting the food that cause allergy will help us prevent the recurrence as well as have a dietary advice appropriate for children. We report a boy, 6 months old who was taken to the emergency because of crying, irritability, whole body urticaria and Quincke oedema. After treating with antihistamine, symptoms were disappeared. By discovering the history, child’s diets combined with some specific tests such as skin test and quantitative specific IgE for suspected foods and exclusion egg from child’s diet. The child was diagnosed that allergy to egg white protein, and be consulted the dietary, warning to be careful with the types of vaccines which are produced from chicken embryos. * Key words: Food allergy; Urticaria; Quincke oedema; Children. ĐẶT VẤN ĐỀ như các hình thái lâm sàng của biều hiện dị ứng, việc chẩn đoán dị ứng thức ăn vẫn Dị ứng ứng thức ăn ngày càng gia tăng thường bị bỏ sót trong cộng đồng. Hậu quả trên toàn thế giới, đặc biệt ở trẻ nhỏ (4 - 6%). của dị ứng thức ăn không những gây ảnh Triệu chứng lâm sàng của dị ứng thức ăn hưởng đến sức khỏe của trẻ mà còn gây rất đa dạng, phụ thuộc vào nguyên nhân, phiền toái cho các gia đình có trẻ bị dị ứng. cơ chế miễn dịch. Mức độ nặng của dị ứng Các bậc cha mẹ có con bị dị ứng thức ăn dao động từ nhẹ như mày đay đến nặng hoặc ch•a râ nguyên nhân luôn trong trạng thái nguy hiểm đến tính mạng như sốc phản vệ [2, 4]. Vì sự đa dạng của nguyên nhân cũng * Bệnh viện Nhi Trung ương Chịu trách nhiệm nội dung khoa học: PGS. TS. Phạm Hoàng Khâm TS. Nguyễn Đặng Dũng 140
2. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 lo sợ trẻ ăn phải thức ăn không hợp, bắt trẻ ăn kiêng quá mức và nhiều thời gian để chế biến món ăn riêng cho trẻ. Để xác định loại thức ăn nào là thủ phạm rất khó khăn trong thực tế Việt Nam do chế độ ăn, cách chế biến thức ăn của mỗi gia đình khác nhau. Tuy nhiên, vấn đề chẩn đoán xác định nguyên nhân dị ứng thức ăn rất cần thiết trong điều trị, tư vấn phòng tránh tái diễn, giúp giảm số lượng trẻ có chế độ ăn kiêng Hình 1: Ban, phù Quinck. không cần thiết. Chúng tôi xin thông báo ca bệnh và các quy trình chẩn đoán dị ứng thức ăn được tiến hành tại Bệnh viện Nhi Trung ương. THÔNG TIN CA BỆNH * Lý do vào viện: bệnh nhân (BN) trai 6 tháng tuổi, vào cấp cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương vì trẻ rất kích thích, quấy khóc và phát ban toàn thân, phù mí mắt và môi Hình 2: Test lẩy da dương tính. sau ăn bột 30 phút. * Tiền sử dị ứng: mẹ bị dị ứng với cua * Lâm sàng: thăm khám lúc vào viện trẻ biển, bố bị mày đay do yếu tố vật lý (khi tiếp tỉnh, không sốt, nề mặt, môi hồng phù nhẹ xúc với nước lạnh), bản thân trẻ bị chàm từ và hai mí mắt sưng húp đỏ. Da khô toàn 2 tháng tuổi với các biểu hiện sẩn đỏ ở thân, hồng ban đa hình thái trên toàn thân vùng mặt, khô da toàn thân và tăng lên khi và kèm theo ngứa (hình 1). Tim phổi và các thời tiết lạnh. cơ quan khác trong giới hạn bình thường. * Môi trường sống: gia đình sống ở khu Tiền sử trẻ là con thứ nhất, đẻ thường, vực thành thị, không nuôi chim, chó, mèo khỏe mạnh, tiêm chủng đầy đủ theo lịch trong nhà. (viêm gan B, lao, bạch hầu - ho gà - uốn * Chế độ ăn: trẻ được bú mẹ hoàn toàn ván - bại liệt), chưa mắc bệnh gì. trong 4 tháng đầu, từ tháng thứ 5 bắt đầu * Điều trị ban đầu: trẻ được tiêm ăn thêm sữa công thức (Similac, Frisolac) methyprednisolon và antihistamin. Diễn biến: và bột ăn liền có thành phần là lúa mỳ, gạo, các triệu chứng cải thiện nhanh trong vòng đậu xanh, táo, chuối, đào và sữa bò. Đây là 2 giờ, BN được chuyển khám chuyên Khoa lần đầu tiên gia đình tự nấu bột bằng gạo, Dị ứng - Miễn dịch để xác định chẩn đoán đậu xanh, trứng gà (lòng trắng và lòng đỏ), nguyên nhân. muối, dầu đậu nành. 142
3. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 * Các test chẩn đoán: Biểu hiện lâm sàng của dị ứng trứng gà - Chế độ ăn kiêng trứng trong vòng 14 đa dạng, thường xuất hiện sớm (vài phút ngày cho thấy trẻ không có biểu hiện mày đến vài giờ) hoặc muộn (> 2 giờ sau ăn) với đay hoặc phù Quinck tái phát. các biểu hiện: dấu hiệu tại da và niêm mạc - Test lẩy da với trứng gà thực hiện sau (hồng ban mày đay, viêm da cơ địa, phù 14 ngày dừng thuốc antihistamin: kết quả Quinck), trên đường hô hấp (viêm mũi dị cho đường kính vết sẩn nổi gồ trên da với ứng, ho, khò khè, phù nề thanh quản hoặc protein lòng trắng trứng gà 10 mm, với thịt khởi phát cơn hen cấp); tại đường tiêu hóa gà: 5 mm, lông vũ: 4 mm (hình 2). (đau bụng, buồn nôn, nôn và tiêu chảy) hoặc có thể gây phản ứng toàn thân nặng - Pannel định lượng nồng độ IgE đặc như sốc phản vệ (khó thở do phù nề, co thắt hiệu với 20 loại thức ăn cho kết quả: nồng đường thở, đau quặn bụng, mạch nhanh, độ IgE đặc hiệu với lòng trắng trứng là 1.02 hạ huyết áp, chóng mặt, choáng ngất). Hầu KU/l (giá trị dương tính khi > 0,35 KU/l). hết các phản ứng nhanh và xuất hiện sớm * Chẩn đoán xác định: trẻ dị ứng với là sốc phản vệ, mề đay, phù mạch, nôn, protein lòng trắng trứng gà. còn biều hiện phản ứng muộn là viêm da cơ * Quản lý điều trị và tư vấn: chế độ ăn địa hoặc phản ứng ở đường tiêu hoá như không có lòng trắng trứng gà. Cân nhắc khi tiêu chảy, nôn hay triệu chứng không điển sử dụng các loại vắcxin được sản xuất từ hình là rối loạn tiêu hóa kéo dài. Tuy nhiên, phôi gà. Trong trường hợp trẻ vô tình ăn ban mày đay chiếm tỷ lệ cao nhất so với phải thức ăn có trứng gây ra các triệu các triệu chứng tại những hệ cơ quan khác chứng như mày đay, mẩn ngứa, cần điều [1, 3]. BN của chúng tôi xuất hiện triệu chứng trị antihistamine và adrenaline, nếu có biểu kích thích quấy khóc, phát ban dạng mày hiện sốc phản vệ, đưa trẻ đến cơ sở y tế đay toàn thân và kèm theo biểu hiện phù gần nhất để theo dõi. BN được hẹn khám Quincke chỉ 30 phút sau ăn bột, nên đây có lại sau 6 tháng để đánh giá tình trạng dị nhiều khả năng loại phản ứng dị ứng nhanh ứng với lòng trắng trứng gà. Lập kế hoạch thông qua cơ chế IgE. cho ăn thử lại trứng khi trẻ có test da âm tính. Khai thác tiền sử dị ứng là một trong các bước quan trong trong quá trình tiếp cận BÀN LUẬN chẩn đoán bệnh dị ứng nói chung và dị ứng Trứng gà là nguyên nhân thường gặp thức ăn nói riêng. Như chúng ta đã biết, dị thứ hai gây dị ứng thức ăn ở trẻ em, sau ứng là phản ứng gây ra do sự tương tác đạm sữa bò, đặc biệt trẻ nhỏ. Tỷ lệ trẻ bị dị giữa yếu tố thể tạng atopy và yếu tố môi ứng trứng theo các nghiên cứu dao động từ trường. Các yếu tố nguy cơ mắc bệnh dị 1 - 2%, và phần lớn là dị ứng với lòng trắng ứng bao gồm: trẻ bị viêm da cơ địa, trẻ sinh trứng gà [3]. Tại Việt Nam, chưa có nghiên ra từ gia đình có tiền sử dị ứng (đặc biệt cả cứu nào về tỷ lệ dị ứng trứng ở trẻ em, bố và mẹ dị ứng), lứa tuổi của trẻ. Tùy theo nhưng thực tế trong nhi khoa, tỷ lệ này lứa tuổi các biểu hiện dị ứng cũng như không phải là hiếm. Tuy nhiên, rất dễ bị bỏ nguyên nhân dị ứng có thay đổi. Ví dụ, dị sót ở các tuyến chăm sóc ban đầu do triệu ứng sữa và trứng hầu hết ở trẻ nhỏ, tỷ lệ chứng lâm sàng đa dạng ở trẻ nhỏ. 143
4. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 này giảm dần khi trẻ lớn lên [2, 4]. BN của có lòng trắng trứng gà, thịt gà và hạn chế chúng tôi đều có 3 yếu tố nguy cơ về dị ứng tiếp xúc với các loại vật lông vũ. Trong những như trẻ mắc chàm từ 2 tháng tuổi, trẻ đang trường hợp ăn tình cờ có phản ứng xảy ra, tuổi nhũ nhi, gia đình có bố bị mày đay và điều trị triệu chứng dùng antihistamin cho mẹ dị ứng với hải sản. các phản ứng dị ứng nhẹ mày đay, ngứa và Để khẳng định chẩn đoán dị ứng týp I, adrenalin (epipen) cho trường hợp nặng cơ chế miễn dịch thông qua IgE, theo khuyến sốc phản vệ. Ở các nước phát triển, BN có cáo của Hội Dị ứng trên thế giới, nên làm tiền sử bị dị ứng nặng như sốc phản vệ sẽ một số test đặc hiệu như: test lẩy da với dị được cấp một bơm tiêm epinephrine tự nguyên thức ăn nghi ngờ hoặc định lượng động (epipen) theo người và hướng dẫn sử nồng độ IgE đặc hiệu với dị nguyên thức dụng nhằm đề phòng xảy ra sốc phản vệ, ăn, sử dụng test kích thích (ăn thử loại thức BN có thể sẵn sàng được cấp cứu ngay [5]. ăn nghi ngờ và theo dõi quan sát phản ứng Hiện tại, ở Việt Nam chưa có chế phẩm này. xảy ra), chế độ ăn kiêng (ăn kiêng trong 2 Phương pháp giải mẫn cảm là một trong tuần các dị nguyên thức ăn nghi ngờ và những điều trị đặc hiệu của bệnh dị ứng [3]. theo dõi đánh giá triệu chứng được cải Tuy nhiên, trứng là một trong số những thiện) [5]. Những trẻ xuất hiện triệu chứng thức ăn có tiến triển tự nhiên sẽ giảm dần sớm như phù mạch, sưng môi và/hoặc mắt, theo lứa tuổi. Tỷ lệ dung nạp trứng gà từ mề đay, nôn ngay lập tức sau ăn, thường bị 4 - 11%, lúc 4 - 16 tuổi, tỷ lệ dung nạp lên dị ứng qua trung gian IgE. Các test lảy da đến 68 - 82% [2]. Tiên lượng khả năng với dị nguyên đặc hiệu dương tính (đường dung nạp với trứng phụ thuộc vào tuổi và kính cục sẩn ≥ 3 mm) hoặc IgE đặc hiệu lượng IgE đặc hiệu tại thời điểm chẩn đoán. dương tính có thể xác định được nguyên Theo nhiều nghiên cứu, những trẻ đã được nhân nghi ngờ dị ứng [1]. BN của chúng tôi chứng minh có dị ứng qua test ăn thử, đã ăn khiêng trứng trong 14 ngày, test lẩy nhưng IgE đặc hiệu hoặc test da âm tính thì da dương tính mạnh với protein lòng trắng khả năng dung nạp sớm hơn những trẻ trứng (đường kính cục sẩn 10 mm), với thịt atopy có kết quả test dương tính. Hơn thế gà, lông vũ (hình 2). Tuy nhiên, khi định nữa, những BN có tiền sử IgE dương tính lượng nồng độ IgE đặc hiệu, kết quả chỉ có sẽ gia tăng nguy cơ tiến triển thành bệnh dị IgE với lòng trắng trứng là 1.02 KU/l. Qua ứng khác như hen, viêm da cơ địa, viêm khai thác tiền sử, bệnh sử, đặc biệt là thời mũi, viêm kết mạc dị ứng. gian xuất hiện triệu chứng ban mày đay và Để phòng tránh trẻ vô tình ăn các sản phù mạch 30 phút sau khi ăn trứng kết hợp phẩm có trứng trong thị trường, các nhà dị với test chẩn đoán đặc hiệu trên, chúng tôi ứng khuyên: thông báo cho người chăm đã chẩn đoán xác định là trẻ bị dị ứng týp I sóc trẻ, các thầy cô ở trường biết về tình với protein lòng trắng trứng gà . trạng dị ứng thức ăn của trẻ, hướng dẫn Nguyên tắc điều trị dị ứng là tránh hoặc cho mọi người cách xử trí khi trẻ bị dị ứng; hạn chế tiếp xúc tối đa có thể với yếu tố gây các bà mẹ đang cho con bú không nên ăn dị ứng. BN đã được tư vấn chế độ ăn không trứng; Trứng gà có trong rất nhiều thực phẩm 144
5. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 bán sẵn như bánh, nước sốt, mayonnaise, 3. Sicherer SH, Sampson HA. Food allergy. J trong các sản phẩm công nghiệp thực phẩm Allergy Clin Immunol. 2006, 117, S470-S475. được ghi là albumin, globulin, lecithin, livetin, 4. The Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy Position Statement (ASCIA). Summary lysozyme, simplesse,vitellin, hoặc các từ bắt of allergy prevention in children. MJA Practice đầu bằng "ova" hay "ovo", ví dụ ovalbumin Essentials. Australasian Medical Publishing hay ovoglobulin. Những sản phẩm khác có Company. 2007. chứa trứng: dầu gội đầu, thuốc, mỹ phẩm. 5. eggallergies/ Cần đọc các thành phần thức ăn trên bao p/eggallergies.htm. bì, cẩn trọng khi cho trẻ đi ăn ở nhà hàng hoặc đi ăn cơm khách. Nên có biện pháp cảnh báo như đeo vòng ở tay trẻ ghi dị ứng trứng trong những trường hợp có tiền sử dị Ngày nhận bài: 11/10/2012 ứng nặng sốc phản vệ. Đặc biệt, các vắcxin Ngày giao phản biện: 30/11/2012 cấy trên phôi gà như vắcxin sởi, quai bị, Ngày giao bản thảo in: 28/12/2012 rubella (MMR), vắcxin chống cúm, vắcxin chống sốt vàng, vắcxin dại cần thận trọng khi sử dụng [5]. KẾT LUẬN Dị ứng thức ăn ngày càng tăng trong thực hành lâm sàng nhi khoa. Báo cáo trường hợp dị ứng thức ăn với biểu hiện cấp tính phù Quincke, mày đay toàn thân sau khi tiếp xúc với thức ăn có trứng 30 phút. Qua thăm khám, khai thác tiền sử dị ứng kết hợp với test lẩy da, định lượng IgE đặc hiệu và chế độ ăn loại trừ thức ăn chứa trứng gà đã khẳng định được nguyên nhân gây dị ứng của trẻ là protein lòng trắng trứng gà. Điều trị phòng tránh nguyên nhân gây dị ứng là nguyên tắc cơ bản trong bệnh dị ứng nói chung và dị ứng thức ăn nói riêng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nowak-Wegrzyn A. Future approaches to food allergy. Pediatrics. 2003, 111, pp.1672-1680. 2. Savage, J, et al. The natural history of egg allergy. Journal of Allergy and Clinical Immunology. 2007, Vol 120, Issue 6, December, pp.1413-1417. 145
6. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013 146