Bài giảng Cơ khí đại cương - Chương 2: Vật liệu dùng trong công nghiệp

Nội dung text: Bài giảng Cơ khí đại cương - Chương 2: Vật liệu dùng trong công nghiệp

1. 2.1. KIM LOẠI VÀ HỢP KIM 2.1.4. Tính công nghệ -Là khả năng của kim loại và hợp him cho phép gia công nóng hay gia công nguội. Gia công nguội (Cold working) : T/Tm 0,6 a. Tính đúc - Đặc trưng bởi: Độ chảy loãng, Độ co, Tính thiên tích. b. Tính rèn Thép có tính rèn cao (To). - Là khả năng biến dạng vĩnh cửu của kim loại khi Gang không có tính rèn. chịu tác dụng của ngoại lực mà không bị phá huỷ. Đồng, Chì rèn tốt ở nhiệt độ bình thƣờng. c. Tính Hàn - Là khả năng tạo thành liên kết giữa các chi tiết bằng phương pháp hàn DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
2. 2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI 2.2.1. Cấu tạo của kim loại nguyên chất DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
3. 2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI 2.2.1. Cấu tạo của kim loại nguyên chất Mét sè chi tiÕt m¸y b»ng CÊu tróc cña kim lo¹i kim lo¹i CÊu tróc KL nhìn qua kÝnh Liªn kÕt kim lo¹i nhê ®¸m m©y hiÓn vi ®iÖn tö ®iÖn tö DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.  Kim lo¹i cã cÊu t¹o tinh thÓ S¬ ®å m¹ng tinh thÓ cña KL Ghi nhí: - C¸c nguyªn tö KL ph©n bè theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh - NhiÒu m¹ng tinh thÓ s¾p xÕp thµnh m¹ng kh«ng gian - Mçi nót m¹ng ®•îc coi lµ t©m cña c¸c nguyªn tö DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
5. ¤ c¬ b¶n: lµ phÇn kh«ng gian nhá nhÊt cña m¹ng tinh thÓ ¤ c¬ b¶n cña m¹ng tinh thÓ KL M¹ng tinh thÓ cña KL nhìn d•íi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
6. C¸c kiÓu ¤ c¬ b¶n: 1. LËp ph•¬ng thÓ t©m: Ký hiÖu: 2. LËp ph•¬ng diÖn t©m: Ký hiÖu: DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
7. 2. Lôc ph•¬ng dµy ®Æc : Ký hiÖu: Ký hiÖu: DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
8.  Tuú theo lo¹i « c¬ b¶n ng•êi ta x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè m¹ng Th«ng sè m¹ng lµ gi¸ trÞ ®é dµi ®o theo chiÒu c¹nh cña « - M¹ng lËp ph•¬ng: chØ cã mét th«ng sè m¹ng la a - M¹ng lôc gi¸c: cã 2 th«ng sè m¹ng lµ a vµ c  Ьn vÞ ®o cña th«ng sè m¹ng lµ Angstrong (Ao): 1Ao = 10-8cm *. Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ cña kim lo¹i : Khi ®iÒu kiÖn ngoµi thay ®æi (¸p suÊt, nhiÖt ®é, v.v ) tæ chøc kim lo¹i sÏ thay ®æi theo D¹ng « c¬ b¶n thay ®æi Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ Th«ng sè m¹ng cã gi¸ trÞ thay ®æi  DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
9. 2.2. CẤU TẠO VÀ SỰ KẾT TINH CỦA KIM LOẠI Sơ đồ tổ chức thô dại của thỏi đúc 1- Hạt mịn, đều trục 2.2.2. Sự kết tinh của kim loại 2- Dạng trụ, trục vuông góc với thành - Kim loại chuyển trạng thái từ Lỏng sang Rắn Kết tinh khuôn 3- Tinh thể lớn, đều trục T Lỏng C o Bắt đầu kết tinh Kết thúc kết tinh Nhiệt độ, độ, Nhiệt Nhiệt độ kết tinh Rắn Lỏng + Lỏng Rắn Tổ chức Tổ chức Rắn xuyên tinh đều trục Thời gian (s) t Làm nguội tự Quá nung Nhiệt độ rót nhiên thấp Đƣờng nguội DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
10. Quá trình kết tinh của Sắt nguyên chất Tèc ®é nguéi toC T1 CR = tg T2  (s) 0 tn Đ•êng nguéi  Đèi víi mçi kim lo¹i nguyªn chÊt, b»ng thÝ nghiÖm ng•êi ta x¸c ®Þnh ®•îc mét ®•êng nguéi nhÊt ®Þnh DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
11.  Kim lo¹i kÕt tinh theo mét qu¸ trình gåm nhiÒu giai ®o¹n o t C Trung t©m kÕt tinh – t©m mÇm Qu¸ trình kÕt tinh ph¸t triÓn KÕt thóc qu¸ trình kÕt tinh  (s) T©m mÇm: - cã thÓ lµ c¸c ph©n tö t¹p chÊt kh«ng nãng chảy nh• bôi t•êng lß - chÊt s¬n khu«n v.v - t©m mÇm tự sinh h×nh thµnh ë những nhãm nguyªn tö cã trËt tù ®¹t ®Õn kÝch th•íc ®ñ lín  Tuú theo vËn tèc nguéi kh¸c nhau mµ l•îng t©m hÇm xuÊt hiÖn nhiÒu hay Ýt, sù kÕt tinh sÏ t¹o ra sè l•îng ®¬n tinh thÓ (hay h¹t) nhÊt ®Þnh DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
12. C¸c giai ®o¹n cña Qu¸ trình kÕt tinh toC Pha láng Nhiệt ®é kÕt tinh Pha r¾n  (s) DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
13. H•íng kÕt tinh KÕt tinh kiÓu nh¸nh c©y DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
14. 2.3. KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ HỢP KIM 2.3.1. PHA PHA lµ những phÇn tö cña hîp kim cã thµnh phÇn ®ång nhÊt ë cïng mét tr¹ng th¸i vµ ngăn c¸ch víi c¸c pha kh¸c b»ng bÒ mÆt ph©n chia (nÕu ë tr¹ng th¸i r¾n thì ph¶i cã sù ®éng nhÊt vÒ cïng mét kiÓu m¹ng vµ th«ng sè m¹ng)  Mét tËp hîp c¸c pha ë tr¹ng th¸i c©n b»ng gäi lµ hÖ hîp kim A A B B A B A A A B B A B A 2.3.2. NGUYÊN NGUYÊN lµ mét vËt chÊt ®éc lËp cã thµnh phÇn kh«ng ®æi, t¹o nªn c¸c pha cña hÖ. Trong mét sè tr•êng hîp nguyªn còng lµ c¸c nguyªn tè ho¸ häc hoÆc lµ hîp chÊt ho¸ häc cã tÝnh æn ®Þnh cao DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
15. 2.3. KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ HỢP KIM 2.3.3. CÁC TỔ CHỨC CỦA HỢP KIM 1. Dung dÞch ®Æc: Hai hoÆc nhiÒu nguyªn tè cã kh¶ năng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i ®Æc gäi lµ dung dÞch ®Æc Cã hai lo¹i dung dÞch ®Æc: - dung dÞch ®Æc thay thÕ - dung dÞch ®Æc xen kÏ Dung dịch đặc thay thế Dung dịch xen kẽ B - Thay thế các nguyên tử ở nút mạng. - Xen kẽ vào các các lỗ trống giữa các nút mạng. - Có thể hoà tan vô hạn - Hoà tan có hạn DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
16. 2. Hîp chÊt ho¸ häc: Pha ®•îc t¹o nªn do sù liªn kÕt giữa c¸c nguyªn tè kh¸c nhau theo mét tû lÖ x¸c ®Þnh gäi lµ hîp chÊt ho¸ häc VÝ dô: Hîp chÊt ho¸ häc Fe3C rÊt æn ®Þnh 3. Hçn hîp c¬ häc: Những nguyªn tè kh«ng hoµ tan vµo nhau còng kh«ng liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh hîp chÊt ho¸ häc mµ chØ liªn kÕt víi nhau b»ng lùc c¬ häc thuÇn tuý, thì gäi hÖ hîp kim ®ã lµ hçn hîp c¬ häc  hçn hîp c¬ häc kh«ng lµm thay ®æi m¹ng nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè thµnh phÇn DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
17. Cấu trúc của hợp kim: Nguyªn tö Hydro Nguyªn tö S¾t Nguyªn tö Titan Nguyªn tö S¾t Nguyªn tö Titan DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
18. 4. Giản ®å tr¹ng th¸i cña hîp kim: lµ sù biÓu diÔn qu¸ trình kÕt tinh cña hệ hîp kim C¸ch x©y dùng Gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ Hîp kim  X©y dùng gi¶n ®å tr¹ng th¸i b»ng ph•¬ng ph¸p ph©n tÝch nhiÖt, nghÜa lµ thiÕt lËp c¸c ®•êng nguéi DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
19.  Qu¸ trình kÕt tinh phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ nång ®é cña c¸c chÊt t¹o thµnh C¸c ®•êng nguéi cña c¸c hîp kim chì - antimon: o o toC toC toC t C t C 375 0 0 0 0 0 100%Pb 95%Pb 90%Pb 87%Pb 75%Pb 5%Sb 10%Sb 13%Sb 25%Sb 1 1 325 1’ 1 1 2’ 2 246 2’ 2’ 2’ 2 2 1 2 200 3 3 3 3 3      DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
20.  Dùa vµo c¸c ®•êng nguéi, ta x¸c ®Þnh ®•îc c¸c ®iÓm tíi h¹n cña mçi hîp kim  Đ•a tÊt c¶ c¸c ®iÓm tíi h¹n lªn 1 gi¶n ®å tæng hîp, ta cã gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim toC toC B A 375 Pha láng ACB: ®•êng láng DCE: ®•êng ®Æc Sb + Láng Pb + Láng DCE: ®•êng cïng tinh C 246 D E Điểm cùng tinh  Gi¶n ®å tr¹ng th¸i chØ râ c¶ tæ chøc cña hîp kim trong c¸c ®iÒu Pb + [Pb + Sb] Sb + [Pb + Sb] kiÖn c©n b»ng [Pb + Sb] + [Pb 200 0 5 10 13 25 40 60 80 100% Sb 100% Pb 95 90 87 75 60 40 20 0 Giản ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim chì - antimon DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
21. Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên: o o t C toC t C toC Pha láng Pha láng + L A + L B+L A + [A+B] B + [A+B] [A+B] 0 100% B 0 100% B 100% A 0 100% A 0 Loại I Loại II DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
22. Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên: o toC toC t C toC [AmBm] Pha láng Pha láng L +  L +  ]  + + [ 0 100% B 0 AmBm 100% B 100% A 0 100% A 0 Loại III Loại IV DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
23. HỢP KIM toC Giản đồ trạng thái Fe-Fe C (Sắt-Cácbon) B 1600 3 Fe - C A Fe3C 1500 Lỏng (L) 1400 ACB - Đƣờng lỏng Lỏng + 1300 AECF - Đƣờng đặc Xêmentit 1200 ( L+XeI ) GS(A3), ES(Acm), GP, PQ - Giới hạn Ostenit () E 1147oC C chuyển biến pha. F 1100  + Xê + Le PSK(A1) - Chuyển biến cùng tinh 1000 G 911oC 900 XeI + Le  + F 800 S Lêđebuarit (Lê) Ferit + XêIII P A 727oC 1 K 700 Ferit F+P P + Xê + Lê Xê + Lê 600 Q Peclit 0 0,81 2 2,14 3 4 4,43 5 6 6,67%C DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
24. HỢP KIM Fe - C XÊMENTIT – (XÊ) + Xê: hợp chất hoá học Fe-C (%C=6,67%), có mặt ở hầu hết các khu vực. - Độ cứng cao, - Độ giòn lớn, - Chịu mài mòn tốt. - Tính công nghệ kém, DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
25. HỢP KIM Fe - C OSTENIT – ()  : Dung dịch đặc xen kẽ của C trong Fe  Tại 727oC : 0,8%C Tại 1147oC : 2,14%C - Pha dẻo, dai, dễ biến dạng. - Chỉ tồn tại trên 727oC không quyết định tc Cơ học. Chỉ có ý nghĩa khi gia công Áp lực và Nhiệt luyện. DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
26. HỢP KIM Fe - C FERIT – ( ) : Dung dịch đặc xen kẽ của C trong Fe Tại 727oC hoà tan 0,02%C Nhiệt độ hoà tan giảm Fe nguyên chất - Dẻo, Mềm và Độ bền thấp DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
27. HỢP KIM Fe - C PECLIT – (P) P : (Tổ chức hai pha) . Hỗn hợp cơ học: F + XêII . F và Xê cùng kết tinh ở thể rắn Cùng tích Peclit - Tính chất cơ học phụ thuộc vào lƣợng F và Xê và hình dạng của Xê. (Hạt, Tấm). DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
28. HỢP KIM Fe - C LÊĐÊBUARIT – (Lê) Lê : . Hỗn hợp cơ học:  + XêI . (1147oC, 4,43%C):  và Xê cùng kết tinh từ pha lỏng Cùng tinh Lêđêbuarit. - Độ cứng cao, Dòn (do Xê cao) DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
29. HỢP KIM Fe - C GRAPHIT Graphit: - Các bon ở trạng thái tự do. T/c: . Kém bền . Dòn . Nở thể tích khi kết tinh DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
30. PHÂN LOẠI HỢP KIM Fe - C Fe – C (Fe-Fe3C) Thép C (C 2,14%) Thép Thép Gang Gang trƣớc Thép sau trƣớc Gang sau cùng cùng cùng cùng cùng cùng tích tích tích tinh tinh tinh C (=) C (=) 0,8% 0,8% 0,8% 4,43% 4,43% 4,43% DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
31. II. THÉP CÁC BON 2.1. Kh¸i niÖm - ThÐp cacbon lµ hîp kim Nguyªn tè ¶nh h•ëng lín : Cacbon. ChØ cÇn thay ®æi mét l•îng rÊt nhá cña Fe-C víi hµm l•îng C, ®· lµm thay ®æi nhiÒu tÝnh chÊt lý, ho¸ cña thÐp cacbon nhá h¬n 2,14%. - C tăng Đé cøng vµ ®é bÒn cña thÐp tăng lªn cßn ®é dÎo vµ ®é dai l¹i - Ngoµi ra trong thÐp gi¶m xuèng cacbon cßn chøa mét l•îng t¹p chÊt nh• Si, Mn, S, P, - Thay ®æi hµm l•îng cacbon lµm thay ®æi c¶ tÝnh c«ng nghÖ, tÝnh ®óc, tÝnh hµn vµ tÝnh rÌn dËp * C¸c t¹p chÊt cã lîi trong thÐp cacbon: Si vµ Mn * C¸c t¹p chÊt cã h¹i cho thÐp cacbon: P vµ S - Khi hµm l•îng cña chóng thÝch hîp - Nguyªn tè S sÏ lµm cho thÐp bÞ dßn nãng (bë nãng) (Mn 0,75% vµ Si 0,35%) cã kh¶ n¨ng: khö «xy khái c¸c «xyt s¾t, lµm t¨ng ®é bÒn, ®é cøng cña thÐp. - Nguyªn tè P l¹i lµm thÐp bÞ ph¸ huû ë tr¹ng th¸i - Tuy nhiªn kh«ng nªn cho nhiÒu t¹p chÊt lo¹i nµy v× nã nguéi (dßn nguéi) sÏ ph•¬ng h¹i ®Õn mét sè tÝnh c«ng nghÖ nh• gia c«ng c¾t gät nhiÖt luyÖn v.v  V× thÕ cÇn h¹n chÕ S vµ P d•íi møc 0,03%! DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
32. II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i 1. Theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm l•îng C 2. Theo hµm l•îng C th•êng dïng. (trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i) - ThÐp tr•íc cïng tÝch víi tæ chøc Ferit + Peclit - ThÐp cacbon thÊp: C 0,5% - ThÐp sau cïng tÝch trong ®ã cã Peclit + Xªmentit (C > 0,8%) 3. Theo ph•¬ng ph¸p luyÖn kim 4. Theo ph•¬ng ph¸p khö ¤xy - ThÐp lß chuyÓn: - ThÐp s«i: chÊt l•îng kh«ng cao, hµm l•îng kÐm chÝnh x¸c. chøa nhiÒu rç khÝ nªn kÐm dÎo vµ dai -ThÐp lß m¸c tanh (Martin): chÊt l•îng cao h¬n - ThÐp nöa s«i: trong lß chuyÓn mét Ýt. chÊt l•îng cao h¬n thÐp s«i v× cßn Ýt rç khÝ h¬n - ThÐp lß ®iÖn: chÊt l•îng cao h¬n nhiÒu, khö hÕt - ThÐp l¾ng: t¹p chÊt tíi møc thÊp nhÊt. ®é bÒn cao h¬n thÐp s«i vµ thÐp nöa s«i DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
33. II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo) 5. Theo c«ng dông So sánh các loại ký hiệu  ThÐp cacbon th«ng dông (thÐp th•êng): Liªn X« Liªn bang Nga ViÖt Nam - C¬ tÝnh kh«ng cao chØ dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y, (GOST 380 - 71) (GOST2772-88) (TCVN1765-75) c¸c kÕt cÊu chÞu t¶i nhá - Th­êng dïng trong ngµnh x©y dùng, giao th«ng, CT0 CT31 Ký hiệu CT1 CT33 ThÐp cacbon th«ng dông ®•îc ký hiÖu b»ng hai chữ CT vµ CT2 CT34 chia ba nhãm A, B vµ C. CT3 CT245* CT38 CT4 CT275 CT42 Nhãm A: Nhãm B: ChØ ®¸nh gi¸ b»ng иnh gi¸ b»ng CT5 CT285 CT51 c¸c chØ tiªu c¬ tÝnh thµnh phÇn ho¸ häc. CT6 CT345 (®é bÒn, ®é dÎo, ®é Nhãm C: cøng, v.v ) иnh gi¸ b»ng c¶ CT375 CT61 hai chØ tiªu c¬ tÝnh vµ thµnh phÇn ho¸ * BiÓu thÞ ®é bÒn  = 245MPa häc. 02 DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
34. II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo) 5. Theo c«ng dông  ThÐp cacbon th«ng dông (thÐp th•êng): - C¬ tÝnh kh«ng cao chØ dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y,  TCVN 1756 -75 quy ®Þnh ký hiÖu c¸c kÕt cÊu chÞu t¶i nhá thÐp th«ng dông: sau CT ghi chØ sè - Th­êng dïng trong ngµnh x©y dùng, giao th«ng giíi h¹n bÒn b [kG/mm2] thÊp nhÊt øng víi mçi ký hiÖu Ký hiệu VÝ dô: CT38 cã giíi h¹n bÒn 2 2 ThÐp cacbon th«ng dông ®•îc ký hiÖu b»ng hai ch÷ CT vµ b = 38  49kG/mm (380  490N/mm ) chia ba nhãm A, B vµ C.  C¸c nhãm B vµ C còng cã ký hiÖu trªn c¬ së nhãm A nh•ng thªm vµo phÝa Nhãm A: Nhãm B: tr•íc ch÷ c¸i B hay C ®Ó ph©n biÖt иnh gi¸ b»ng ChØ ®¸nh gi¸ b»ng VÝ dô: CT31 BCT31 CCT31 c¸c chØ tiªu c¬ tÝnh thµnh phÇn ho¸ häc. (®é bÒn, ®é dÎo, ®é Nhãm C: cøng, v.v ) иnh gi¸ b»ng c¶ hai chØ tiªu c¬ tÝnh >> ThÐp s«i : thªm ký tù S vµo phÇn cuèi, vÝ dô CT31S vµ thµnh phÇn ho¸ >> ThÐp nöa s«i: thªm ký tù n vµo phÇn cuèi, vÝ dô: CT31n häc. >> ThÐp kh«ng cã ký hiÖu thªm lµ ThÐp l¾ng DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
35. II. THÉP CÁC BON 2.2. Ph©n lo¹i (tiếp theo) 5. Theo c«ng dông  ThÐp cacbon kÕt cÊu:  ThÐp cacbon dông cô: - Lµ lo¹i thÐp cã hµm l•îng t¹p chÊt S, P rÊt nhá, - Lµ lo¹i thÐp cã hµm l•îng cacbon cao (0,7 1,3%C), - TÝnh n¨ng lý ho¸ tèt, hµm l•îng cacbon chÝnh x¸c vµ - Cã hµm l•îng t¹p chÊt S vµ P thÊp (<0,025%) chØ tiªu c¬ tÝnh râ rµng Ký hiÖu: Ký hiÖu t•¬ng tù nh• ký hiÖu cña Liªn X« chØ kh¸c ë chç cã thªm chũ c¸i C phÝa tr•íc ®Ó ph©n biÖt lµ thÐp cacbon VÝ dô: Ví dụ Liªn X«: 08; 10; 15; 20; ; 85 Liªn X«: Y7, Y8, Y8A, Y9, , Y13 ViÖt Nam: C08; C10; C 15; C20; ; C85 TCVN: CD70, CD80, CD80A, CD90, , CD130 ChØ lo¹i thÐp tèt ThÐp C dông cô Ký hiÖu thÐp C ChØ hµm l•îng C tÝnh theo % (0,1% C) hµm l•îng cacbon lµ 0,8% DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
36. III. GANG Do hµm l•îng C cao h¬n nªn: 3.1. Kh¸i niÖm - Tæ chøc cña gang ë nhiÖt ®é th•êng còng nh• ë nhiÖt ®é cao tån t¹i l•îng Xementit cao. GANG lµ hîp kim Fe- C, hµm l•îng C tõ - §Æc tÝnh chung cña gang lµ cøng vµ dßn, cã nhiÖt ®é nãng 2,14% ~ 6,67%. ch¶y thÊp vµ dÔ dóc . - Còng nh• thÐp, trong gang chøa c¸c t¹p chÊt Si,  Thµnh phÇn t¹p chÊt trong gang g©y Mn, S, P vµ c¸c nguyªn tè kh¸c. ¶nh h•ëng kh¸c so víi thÐp cacbon. - Cïng víi C, nguyªn tè Si thóc ®Èy sù graphit ho¸, nghÜa lµ ph©n huû Fe3C thµnh Fe vµ - T¹p chÊt S vµ P lµm h¹i ®Õn c¬ tÝnh cña gang. cacbon tù do khi kÕt tinh. Nh•ng nguyªn tè P phÇn nµo lµm t¨ng tÝnh ch¶y lo·ng, t¨ng tÝnh chèng mµi mßn do ®ã cã thÓ - Ng•îc l¹i Mn l¹i c¶n trë sù graphit ho¸ nh»m hµm l•îng ®Õn 0,1  0,2%P . t¹o ra Fe3C cña gang tr¾ng. - Cacbon cµng nhiÒu th× kh¶ n¨ng graphit ho¸ cµng m¹nh, nhiÖt ®é nãng ch¶y cµng gi¶m  L•îng Si thay ®æi trong gang ë giíi h¹n tõ 1,5 t¨ng tÝnh ®óc. Nh•ng t¨ng hµm l•îng cacbon sÏ  3,0 cßn Mn thay ®æi t•¬ng øng víi Si ë giíi h¹n lµm gi¶m ®é bÒn, t¨ng dßn. V× vËy trong gang 0,5  1,0% . x¸m ch¼ng h¹n, hµm l•îng cacbon giíi h¹n tõ 2,8  3,5% . DWE Department of Welding and Metal Technology / Phong Van Vo , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204